Wyjaśnienie słowa: „brnąc”
Wyraz „brnąc” jest imiesłowem przysłówkowym współczesnym (forma niedokonana) od czasownika „brnąć”. Oznacza poruszanie się z trudem – przez coś gęstego, trudnego, opornego, zarówno dosłownie, jak i w przenośni. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [пробираючись, продираючись, просуваючись з труднощами.]

Forma podstawowa:
Czasownik: brnąć (niedokonany)
Imiesłów przysłówkowy współczesny: brnąc
Tłumaczenie: [пробираючись, продираючись, просуваючись з труднощами]

Wartości podstawowe:
Poruszanie się z wysiłkiem przez coś trudnego do przebycia (np. śnieg, błoto, tłum) – [рухатися зусиллям через щось важкопрохідне (напр., сніг, багно, натовп)]
– Przykład: Brnąc przez zaspy, zmarzł do kości – [Продираючись крізь замети, він змерз до кісток.]

Działanie pomimo trudności lub uporczywe trwanie w błędzie – [діяльність попри труднощі або вперте перебування в помилці]
– Przykład: Brnąc dalej w kłamstwa, pogarszał swoją sytuację – [Продовжуючи брехати, він погіршував своє становище.]

Stan ciągłego zmagania się z czymś, zarówno fizycznie, jak i psychicznie – [стан постійної боротьби з чимось – фізично або психічно]

Odmiana czasownika „brnąć” (dla orientacji):
Ja brnę, ty brniesz, on/ona brnie, my brniemy, wy brniecie, oni brną
Czas przeszły: brnąłem / brnął – [я продирався / він продирався]
Imiesłów: brnąc – [пробираючись]

Przykłady użycia „brnąc”:
– Brnąc przez bagno, stracił buty – [Продираючись крізь багно, він втратив чоботи.]
– Brnąc w kłopoty, nie zauważył wyjścia – [Просуваючись у проблеми, він не побачив виходу.]
– Brnąc przez lekturę, czuł coraz większe znużenie – [Продираючись крізь читання, він відчував дедалі більшу втому.]
– Brnąc w milczeniu, nie powiedział ani słowa – [Продовжуючи мовчати, він не сказав ані слова.]
– Brnąc naprzód, mimo bólu, dotarł do celu – [Просуваючись уперед попри біль, він досяг мети.]

Antonimy:
maszerując lekko – [легко крокуючи]
sunąc swobodnie – [вільно ковзаючи / просуваючись]
wycofując się – [відступаючи]

Synonimy:
dławiąc się (w trudzie) – [борючись, надриваючись]
mozoląc się – [важко просуваючись]
ciągnąc się z trudem – [тягнучися з труднощами]
grzęznąc – [застрягаючи]

Wyrażenia i kolokacje:
– brnąc przez śnieg – [пробираючись крізь сніг]
– brnąc w błocie – [продираючись у багні]
– brnąc w kłopoty – [все більше загрузаючи в проблемах]
– brnąc w milczeniu – [продовжуючи мовчати]
– brnąc dalej – [продовжуючи (йти, діяти)]

Uwagi:
Słowo „brnąc” ma silne nacechowanie obrazowe – od razu przywołuje wysiłek, opór, ból lub zagubienie. Stosowane dosłownie i metaforycznie. W tekstach literackich często służy do budowania nastroju trudności, walki lub duchowego zagubienia.

Ciekawostka historyczna:
Czasownik „brnąć” wywodzi się od prasłowiańskiego rdzenia *brn-/*brudn- oznaczającego „przechodzić przez coś trudnego, mokrego, gęstego”. W starych tekstach często opisywał żołnierzy grzęznących w błocie, wędrowców w śniegu czy też grzeszników „brnących w grzech”.

Wyjaśnienie słowa: „godziwych”
Wyraz „godziwych” jest formą dopełniacza, celownika, biernika, narzędnika lub miejscownika liczby mnogiej przymiotnika „godziwy”. Oznacza coś uczciwego, przyzwoitego, odpowiedniego lub wystarczającego. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [пристойних, чесних, гідних, належних.]

Forma podstawowa:
Przymiotnik: godziwy (rodzaj męski, liczba pojedyncza)
Tłumaczenie: [пристойний, гідний, чесний, належний]
Odmiana: liczba mnoga – „godziwi” (męskoosobowy), „godziwe” (niemęskoosobowy)
Forma „godziwych” – przypadka zależna, liczba mnoga

Wartości podstawowe:
Przyzwoity, uczciwy, moralnie poprawny – [порядний, чесний, морально правильний]
– Przykład: W godziwych warunkach – [У пристойних умовах.]

Odpowiedni, wystarczający, zadowalający – [відповідний, достатній, прийнятний]
– Przykład: Godziwych zarobków oczekiwali wszyscy – [Всі очікували гідної зарплати.]

Zasługujący na szacunek, uczciwy w sensie społecznym – [такий, що заслуговує на повагу, гідний у соціальному сенсі]
– Przykład: Godziwych ludzi trudno dziś znaleźć – [Порядних людей сьогодні важко знайти.]

Przypadki użycia słowa „godziwych” (liczba mnoga):
Dopełniacz [Родовий] – godziwych – Nie było tam godziwych warunków – [Там не було пристойних умов.]
Celownik [Давальний] – godziwym – Dał podwyżkę godziwym pracownikom – [Він дав надбавку гідним працівникам.]
Biernik [Знахідний] – godziwych – Szanuję godziwych ludzi – [Я поважаю порядних людей.]
Narzędnik [Орудний] – godziwymi – Dzielił się godziwymi zyskami – [Він ділився гідними прибутками.]
Miejscownik [Місцевий] – godziwych – Mówimy o godziwych zasadach – [Ми говоримо про чесні принципи.]

Przykłady użycia „godziwych”:
– Potrzebujemy godziwych pensji – [Нам потрібні гідні зарплати.]
– W godziwych warunkach każdy pracuje lepiej – [У пристойних умовах кожен працює краще.]
– Dziękuję za te godziwych ludzi – [Дякую за цих порядних людей.]
– Oczekujemy godziwych standardów życia – [Ми очікуємо належних стандартів життя.]
– Nie znaleźliśmy godziwych argumentów – [Ми не знайшли гідних аргументів.]

Antonimy:
niegodziwych – [непорядних, негідних]
niewystarczających – [недостатніх]
niemoralnych – [аморальних]

Synonimy:
przyzwoitych – [пристойних]
uczciwych – [чесних]
godnych – [гідних]
odpowiednich – [відповідних]

Wyrażenia i kolokacje:
– godziwych warunków pracy – [гідних умов праці]
– godziwych zarobków – [достойної зарплати]
– godziwych ludzi – [порядних людей]
– godziwych zasad – [моральних принципів]

Uwagi:
„Godziwy” pochodzi od staropolskiego „godzien” – „warty czegoś”. Obecnie jest używany zarówno w kontekście materialnym (np. zarobki), jak i moralnym (np. ludzie, postępowanie). Forma „godziwych” pojawia się w wielu oficjalnych i etycznych kontekstach.

Ciekawostka historyczna:
Dawniej w języku staropolskim „godziwy” oznaczał „zgodny z porządkiem i obyczajem”. W kulturze szlacheckiej godziwe zachowanie było symbolem honoru i dobrze ułożonego człowieka. Do dziś słowo to zachowało pozytywny, etyczny wydźwięk.

Wyjaśnienie słowa: gospody

Forma podstawowa:
Rzeczownik: gospoda (l.mn. gospody)
Tłumaczenie: [корчма, заїзд, господа]

Wartości podstawowe:
Zajazd, karczma – [корчма, заїзд]
Przykład: Zatrzymać się w gospodzie – [Зупинитися в корчмі]

Regionalna nazwa restauracji – [регіональна назва ресторану]

Przypadki użycia słowa gospody
(mianownik/dopełniacz/miejscownik liczby mnogiej od gospoda)
Mianownik [Називний]: gospody – [корчми]
Dopełniacz [Родовий]: gospod – [корчем]
Celownik [Давальний]: gospodom – [корчмам]
Biernik [Знахідний]: gospody – [корчми]
Narzędnik [Орудний]: gospodami – [корчмами]
Miejscownik [Місцевий]: gospodach – [корчмах]
Wołacz [Кличний]: gospody – [корчми]

Przykłady użycia gospody
W starym mieście było kilka gospod – [В старому місті було кілька корчем.]
Szukali noclegu w okolicznych gospodach – [Вони шукали ночівлю в околишніх корчмах.]
Gospody pełne były podróżnych – [Корчми були повні подорожніх.]
W gospodach serwowano miejscowe piwo – [У корчмах подавали місцеве пиво.]
Zbójcy napadali na samotne gospody – [Розбійники нападали на самотні корчми.]

Wyrażenia i kolokacje
Wiejska gospoda – [сільська корчма]
Gospoda Pod złotą różą – [Корчма Під золотою трояндою]
Oberża i gospody – [заїзди й корчми]

Uwaga:
Współcześnie słowo używane głównie w kontekstach historycznych/regionalnych
W Czechach i na Słowacji gospoda to nadal popularne określenie restauracji
W literaturze często pojawia się jako miejsce akcji

Ciekawostka historyczna:
W dawnej Polsce gospody pełniły funkcję nie tylko gastronomiczne, ale też pocztowe i handlowe

Wyjaśnienie słowa: gwizdać

Wartości podstawowe:

Wydawać dźwięk przez złożenie ust i dmuchanie – [свистіти]
Przykład: Gwizdać melodię – [Свистіти мелодію]

Niedbale traktować, ignorować (potocznie) – [нехтувати, ігнорувати]
Przykład: Gwizdać na zasady – [Нехтувати правилами]

Czasowniki pokrewne:
Pogwizdywać – [посвистувати]
Zagwizdać – [засвистіти]

Odmiana czasownika „gwizdać”
Bezokolicznik: gwizdać – [свистіти]

Czas teraźniejszy:
ja gwizdam – [я свищу]
ty gwizdzesz – [ти свистиш]
on/ona/ono gwizda – [він/вона/воно свистить]
my gwizdamy – [ми свистимо]
wy gwizdacie – [ви свистите]
oni/one gwizdają – [вони свистять]

Czas przeszły:
(ja) gwizdałem/gwizdałam – [я свистів/свистіла]
(ty) gwizdałeś/gwizdałaś – [ти свистів/свистіла]

Imiesłowy:
czynny: gwizdający – [свистячий]

bierny: -
Tryb rozkazujący:
gwizdaj! – [свисти!]
gwizdajcie! – [свистіть!]

Przykłady użycia gwizdać:
Chłopiec gwizdał wesołą piosenkę. – [Хлопець свистів веселу пісеньку.]
Gwizdaj głośniej, nie słyszę! – [Свисти голосніше, я не чую!]
Na jego uwagi tylko gwizdała. – [На його зауваження вона лише свистіла.]
Gwizdali na cały mecz. – [Вони свистіли протягом усього матчу.]
Gwizdał przez całą drogę do domu. – [Він свистів усю дорогу додому.]

Uwaga: W języku potocznym gwizdać na coś oznacza lekceważenie, np. Gwizdał na wszystkie zakazy – [Він ігнорував усі заборони.]

Wyjaśnienie słowa: „jukach”
Wyraz „jukach” jest formą miejscownika liczby mnogiej rzeczownika „juk” – rzadkiego, dziś archaicznego słowa oznaczającego worek podróżny, juk, pakunek, jaki niesie się na grzbiecie konia, wielbłąda, a czasem człowieka. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [торбах, сідельних мішках, поклажі.]

Forma podstawowa:
Rzeczownik: juk (rodzaj męski, liczba pojedyncza)
Tłumaczenie: [юк, торба, сідельний мішок, похідна поклажа]
Forma: miejscownik liczby mnogiej – jukach
Tłumaczenie: [у торбах, у сідельних мішках, у похідній поклажі]

Wartości podstawowe:
Pakunek, torba podróżna przewożona na grzbiecie zwierzęcia jucznego (np. konia, muła) – [поклажа, дорожня торба, яку перевозять на спині тварини]
– Przykład: O wodzie i zapasach w jukach – [Про воду і припаси в торбах.]

Pochodna forma od czasownika „juczyć” – czyli obciążać zwierzęta bagażem – [походить від „juczyć” – вантажити тварин багажем]

Stosowane głównie w kontekście literackim, historycznym, etnograficznym – [уживається переважно в літературі, історичних чи етнографічних описах]

Przypadki użycia słowa „juk” (rodzaj męski):
Mianownik – juk – Każdy koń miał swój juk – [Кожен кінь мав свій юк.]
Dopełniacz – juka – Brakuje jednego juka – [Бракує одного мішка.]
Celownik – jukowi – Pomóż jukowi nie spaść – [Допоможи торбі не впасти.]
Biernik – juk – Załadowano juk na muła – [Завантажили мішок на мула.]
Narzędnik – jukiem – Niósł jukiem zapasy – [Ніс поклажу в мішку.]
Miejscownik – jukach – Mówili o jukach pełnych srebra – [Говорили про торби, повні срібла.]
Wołacz – juk! – O, stary juk mój towarzyszu! – [О, старий юче, мій товаришу!]

Przykłady użycia „jukach”:
– W jukach wieźli mąkę i sól – [У торбах везли борошно й сіль.]
– O skarbach ukrytych w jukach opowiadał stary handlarz – [Про скарби в торбах розповідав старий торговець.]
– W jukach na wielbłądach znajdowały się dywany – [У сідельних мішках на верблюдах були килими.]
– Wrócili z gór z jukami pełnymi ziół – [Повернулися з гір з торбами, повними трав.]
– Przemycali broń w skórzanych jukach – [Контрабандою перевозили зброю в шкіряних сідельних мішках.]

Antonimy:
(nie występują bezpośrednie – ewentualnie: puste ręce – [порожні руки], brak bagażu – [без поклажі])

Synonimy:
bagażach – [багажі]
pakunkach – [пакунках]
towarach – [товарах]
torbach – [торбах]
ładunkach – [вантажах]

Wyrażenia i kolokacje:
– w jukach na grzbietach koni – [у сідельних мішках на спинах коней]
– w jukach podróżnych – [у дорожніх торбах]
– w jukach kupieckich – [у купецьких пакунках]
– w skórzanych jukach – [у шкіряних мішках]

Uwagi:
Słowo „juk” jest dziś rzadko używane, występuje głównie w kontekście dawnych podróży, karawan, wojska, literatury historycznej i etnograficznej. Może być użyte jako archaizm w opowieściach stylizowanych na staropolskie.

Ciekawostka historyczna:
„Juk” pochodzi od prasłowiańskiego *jukъ, oznaczającego nosidło, pakunek, związaną torbę. W kulturze ludowej juk był nieodłącznym elementem dłuższych podróży – szczególnie tam, gdzie transport odbywał się konno lub pieszo. W tekstach z XIX i XX wieku spotykany w opisach karawan handlowych, taborów cygańskich, pielgrzymek czy wojennych wypraw.

Wyjaśnienie słowa: kucach

Forma podstawowa:

Rzeczownik: kuc (l.mn. kuce)

Tłumaczenie: [пони, маленький кінь]

Wartości podstawowe:
Mały koń, zwłaszcza rasa niskorosła – [пони, маленький кінь]
Przykład: Dzieci jeżdżą na kucach – [Діти їздять на поні]

Potocznie: mały, krzepki koń – [кремезний маленький кінь]

Przypadki użycia słowa kucach
(miejscownik liczby mnogiej od kuc)

Mianownik [Називний] – kucy
Dopełniacz [Родовий] – kuców
Celownik [Давальний] – kucom
Biernik [Знахідний] – kucy
Narzędnik [Орудний] – kucami
Miejscownik [Місцевий] – kucach
Wołacz [Кличний] – kucy

Przykłady użycia kucach
Mówiliśmy o kucach w cyrku – [Ми говорили про поні в цирку.]
Na ranczo jest wiele kucach – [На ранчо багато поні.]
Dzieci marzą o jeździe na kucach – [Діти мріють про їзду на поні.]
W zoo można zobaczyć kucy w zagrodzie – [У зоопарку можна побачити поні у загоне.]
Opowiadali legendy o dzikich kucach – [Розповідали легенди про диких поні.]

Ciekawostki i dodatkowe informacje
W gwarze podhalańskiej kuc może oznaczać małego konia górskiego
W niektórych regionach Polski kuc to potoczne określenie każdego małego konia
W jeździectwie rozróżnia się rasy kuców (np. kuc szetlandzki)

Uwaga gramatyczna:
Forma kucach używana jest wyłącznie w połączeniu z przyimkami (o, na, w, przy kucach)

Wyjaśnienie słowa: „niewątpliwą”
Wyraz „niewątpliwą” jest biernikiem rodzaju żeńskiego liczby pojedynczej przymiotnika „niewątpliwy”, który w języku ukraińskim tłumaczy się jako – [безсумнівну, безперечну, очевидну.]

Wartości podstawowe:

Niewątpliwy, niezaprzeczalny – [Безсумнівний, безперечний]
Przykład: niewątpliwa prawda – [безсумнівна правда.]

Oczywiste, niepodważalne – [Очевидний, безпомилковий]
Przykład: niewątpliwe dowody – [очевидні докази.]

Przypadki użycia słowa „niewątpliwy” w języku polskim (rodzaj żeński):
Mianownik [Називний] – niewątpliwa – To była niewątpliwa przyjemność – [Це було безсумнівне задоволення.]
Dopełniacz [Родовий] – niewątpliwej – Nie mamy niewątpliwej odpowiedzi – [Ми не маємо безперечної відповіді.]
Celownik [Давальний] – niewątpliwej – Zawdzięczamy to niewątpliwej odwadze bohaterki – [Ми завдячуємо це безсумнівній відвазі героїні.]
Biernik [Знахідний] – niewątpliwą – Zobaczyłem niewątpliwą zmianę w jej zachowaniu – [Я побачив безсумнівну зміну в її поведінці.]
Narzędnik [Орудний] – niewątpliwą – Stała się niewątpliwą liderką zespołu – [Вона стала безсумнівною лідеркою команди.]
Miejscownik [Місцевий] – niewątpliwej – Mówimy o niewątpliwej wartości tej książki – [Ми говоримо про безперечну цінність цієї книги.]
Wołacz [Кличний] – niewątpliwa – O, niewątpliwa mądrości! – [О, безсумнівна мудросте!]

Przykłady użycia „niewątpliwą”:
Była niewątpliwą kandydatką do nagrody – [Вона була безсумнівною кандидаткою на нагороду.]
Spotkałem niewątpliwą specjalistkę w tej dziedzinie – [Я зустрів безперечну фахівчиню в цій галузі.]
To była niewątpliwą przeszkodą w realizacji planu – [Це була очевидна перешкода в реалізації плану.]
Zauważyłem niewątpliwą poprawę w jego zachowaniu – [Я помітив безсумнівне поліпшення в його поведінці.]
Ona stała się niewątpliwą liderką ruchu – [Вона стала безсумнівною лідеркою руху.]

Wyjaśnienie słowa: „niezbędne”

Wartości podstawowe:

Konieczne, nieodzowne – [необхідне, незамінне]
Przykład: Niezbędne dokumenty – [Необхідні документи]

Bez czegoś nie można się obejść – [те, без чого не можна обійтися]
Przykład: Niezbędne narzędzia – [Необхідні інструменти]

Przypadki użycia słowa „niezbędne” w języku polskim (przymiotnik, rodzaj nijaki)
Mianownik [Називний] – niezbędne – [необхідне]
Dopełniacz [Родовий] – niezbędnego – [необхідного]
Celownik [Давальний] – niezbędnemu – [необхідному]
Biernik [Знахідний] – niezbędne – [необхідне]
Narzędnik [Орудний] – niezbędnym – [необхідним]
Miejscownik [Місцевий] – niezbędnym – [необхідному]
Wołacz [Кличний] – niezbędne – [необхідне]

(Dla rodzaju męskiego: „niezbędny”, żeńskiego: „niezbędna”, liczby mnogiej: „niezbędni” (o osobach) / „niezbędne”)

Przykłady użycia „niezbędne”:
To jest niezbędne do przeżycia – [Це необхідне для виживання.]
Zabrał wszystkie niezbędne rzeczy – [Він взяв усі необхідні речі.]
Niezbędne zmiany zostały wprowadzone – [Необхідні зміни було впроваджено.]
Czy masz niezbędne kwalifikacje? – [Чи маєш ти необхідні кваліфікації?]
Woda jest niezbędna dla organizmu – [Вода є необхідною для організму.]

Kolokacje i wyrażenia:
Niezbędne minimum – [Необхідний мінімум]
Niezbędne warunki – [Необхідні умови]
Niezbędne składniki – [Необхідні компоненти]
Niezbędne kroki – [Необхідні кроки]

Uwaga: Słowo „niezbędne” często występuje w kontekstach formalnych, naukowych i codziennych, podkreślając konieczność czegoś.

Wyjaśnienie słowa: obfitego

Forma podstawowa:
Przymiotnik: obfity (dopełniacz rodzaju męskiego lub nijakiego liczby pojedynczej)
Tłumaczenie: [багатого, рясного, щедрого]

Wartości podstawowe:

Obfity, bogaty – [Багатий, рясний]
Przykład: obfity posiłek – [багатий прийом їжі.]

Obfity, obfitujący – [Щедрий, рясний]
Przykład: obfite zbiory – [рясний урожай.]

Przypadki użycia słowa „obfity” w języku polskim (rodzaj męski/nijaki, dopełniacz):
Mianownik [Називний] – obfity – Obfity deszcz – [Рясний дощ.]
Dopełniacz [Родовий] – obfitego – Brak obfitego jedzenia – [Відсутність рясної їжі.]
Celownik [Давальний] – obfitemu – Przygotowaliśmy się na obfitemu deszczowi – [Ми підготувалися до рясного дощу.]
Biernik [Знахідний] – obfity (męski) / obfite (nijaki) – Zjedli obfity obiad – [Вони з’їли багатий обід.]
Narzędnik [Орудний] – obfitym – Cieszymy się obfitym plonem – [Ми радіємо рясному врожаю.]
Miejscownik [Місцевий] – obfitym – Mówimy o obfitym posiłku – [Ми говоримо про багатий прийом їжі.]
Wołacz [Кличний] – obfity – O, obfity darze! – [О, рясний даре!]

Przykłady użycia „obfitego”:
Brakowało obfitego śniadania – [Не вистачало багатого сніданку.]
Skorzystali z obfitego źródła wody – [Вони скористалися рясним джерелом води.]
To wynik obfitego nawodnienia – [Це результат рясного поливу.]
Szukali obfitego pożywienia – [Вони шукали рясної їжі.]
Był świadkiem obfitego opadu śniegu – [Він був свідком рясного снігопаду.]

Wyjaśnienie słowa: objuczony

Forma podstawowa:
Imiesłów przymiotnikowy bierny: objuczyć (czasownik dokonany)
Tłumaczenie: [обтяжений, навантажений, завантажений]

Wartości podstawowe:

Objuczony, obciążony – [Обтяжений, навантажений]
Przykład: objuczony koń – [обтяжений кінь.]

Objuczony, przeciążony – [Завантажений, перевантажений]
Przykład: objuczony plecak – [навантажений рюкзак.]

Przypadki użycia słowa „objuczony” w języku polskim (rodzaj męski):
Mianownik [Називний] – objuczony – Objuczony osioł szedł powoli – [Обтяжений осел ішов повільно.]
Dopełniacz [Родовий] – objuczonego – Widziałem objuczonego konia – [Я бачив обтяженого коня.]
Celownik [Давальний] – objuczonemu – Pomogli objuczonemu zwierzęciu – [Вони допомогли навантаженій тварині.]
Biernik [Знахідний] – objuczonego (żywotny) / objuczony (nieżywotny) – Zobaczyli objuczonego wielbłąda – [Вони побачили обтяженого верблюда.]
Narzędnik [Орудний] – objuczonym – Podróżował z objuczonym osłem – [Він подорожував з обтяженим ослом.]
Miejscownik [Місцевий] – objuczonym – Mówili o objuczonym koniu – [Вони говорили про навантаженого коня.]
Wołacz [Кличний] – objuczony – O, objuczony pracą człowieku! – [О, завантажений роботою чоловіче!]

Przykłady użycia „objuczony”:
Widziałem objuczonego bagażami turystę – [Я бачив навантаженого багажем туриста.]
Objuczony towarami wóz ledwo się poruszał – [Обтяжений товарами віз ледве рухався.]
Był objuczony obowiązkami – [Він був обтяжений обов’язками.]
Objuczony drewnem koń stał przy drodze – [Обтяжений дровами кінь стояв біля дороги.]
Objuczony problemami, nie mógł spać – [Обтяжений проблемами, він не міг спати.]

Wyjaśnienie słowa: „odrobinkę”

Wartości podstawowe:

Odrobina, trochę, niewielka ilość – [трохи, крихта, невелика кількість]
Przykład: Dodać odrobinkę soli – [Додати трохи солі]

Symboliczna ilość, minimalna dawka – [символічна кількість, мінімальна доза]
Przykład: Odrobinkę cierpliwości – [Крихта терпіння]

Przypadki użycia słowa „odrobinkę” w języku polskim (biernik od „odrobinka”, rodzaj żeński)
Mianownik [Називний] – odrobinka – [крихта, трохи]
Dopełniacz [Родовий] – odrobinki – [крихти, трохи]
Celownik [Давальний] – odrobince – [крихті, трохам]
Biernik [Знахідний] – odrobinkę – [крихту, трохи]
Narzędnik [Орудний] – odrobinką – [крихтою, трохами]
Miejscownik [Місцевий] – odrobince – [крихті, трохах]
Wołacz [Кличний] – odrobinko – [крихто, трохи]

Przykłady użycia „odrobinkę”
Dodaj odrobinkę cukru do herbaty. – [Додай трохи цукру до чаю.]
Mógłbyś mówić odrobinkę ciszej? – [Можна говорити трохи тихіше?]
Potrzebuję tylko odrobinkę czasu. – [Мені потрібна лише крихта часу.]
Zostawiłam ci odrobinkę ciasta. – [Я залишила тобі трохи торта.]
Odrobinkę się spóźni, ale przyjdzie. – [Він трохи запізниться, але прийде.]

Wyjaśnienie słowa: okładem

Forma podstawowa:
Rzeczownik: okład (mianownik, liczba pojedyncza)
Tłumaczenie: [обкладинка, переплет, компрес]

Wartości podstawowe:

Okład (książki) – [Обкладинка, переплет]
Przykład: twardy okład książki – [тверда обкладинка книги.]

Okład (medyczny) – [Компрес, прикладка]
Przykład: zimny okład na głowę – [холодний компрес на голову.]

Przypadki użycia słowa „okład” w języku polskim (rodzaj męski):
Mianownik [Називний] – okład – Okład jest uszkodzony – [Обкладинка пошкоджена.]
Dopełniacz [Родовий] – okładu – Brakuje okładu książki – [Бракує обкладинки книги.]
Celownik [Давальний] – okładowi – Przyłożyli okładowi bandaż – [Вони приклали до компресу бинт.]
Biernik [Знахідний] – okład – Zamówiłem nowy okład – [Я замовив нову обкладинку.]
Narzędnik [Орудний] – okładem – Zabezpieczył książkę okładem – [Він захистив книгу обкладинкою.]
Miejscownik [Місцевий] – okładzie – Mówili o okładzie czasopisma – [Вони говорили про обкладинку журналу.]
Wołacz [Кличний] – okładzie – O, piękny okładzie! – [О, гарна обкладинко!]

Przykłady użycia „okładem”:
Książka zniszczyła się przez brak okładem – [Книга зіпсувалася через відсутність обкладинки.]
Lekarz zalecił okładem z lodu – [Лікар призначив компрес з льоду.]
Zabezpiecz dokument okładem – [Захисти документ обкладинкою.]
Okładem z liści kapusty złagodził ból – [Компрес із капустяного листа зменшив біль.]
Ozdobił zeszyt kolorowym okładem – [Він прикрасив зошит кольоровою обкладинкою.]

Wyjaśnienie słowa: „ówdzie”
Wyraz „ówdzie” jest przysłówkiem miejsca, który w języku ukraińskim tłumaczy się jako – [там, у тому місці, деінде.]

Forma podstawowa:
Część mowy: przysłówek miejsca
Tłumaczenie: [там, у тому місці, деінде]

Wartości podstawowe:
Wskazanie na inne, nieokreślone miejsce – [там, деінде]
– Przykład: Byli tu, ale teraz są ówdzie – [Вони були тут, а тепер там.]

Użycie w języku polskim:
„Ówdzie” jest słowem dziś rzadziej używanym, spotykanym częściej w języku literackim lub poetyckim. Oznacza ono miejsce inne niż aktualne, czasem bliżej nieokreślone – podobnie jak „gdzie indziej”.

Przykłady użycia „ówdzie”:
Zatrzymał się tu i ówdzie, jakby czegoś szukał – [Він зупинявся то тут, то там, ніби щось шукав.]
Ludzie mieszkają i tu, i ówdzie, ale wszędzie mają podobne problemy – [Люди живуть і тут, і там, але всюди мають схожі проблеми.]
Wspomnienia z dzieciństwa zaprowadziły go ówdzie, gdzie spędzał wakacje – [Спогади з дитинства привели його туди, де він проводив канікули.]
Nie było ich tutaj, może byli ówdzie – [Їх тут не було, можливо, вони були деінде.]

Wyrażenia i kolokacje:
– tu i ówdzie – [тут і там]
– udać się ówdzie – [піти в інше місце]
– wspominać o tym tu czy ówdzie – [згадувати про це тут або деінде]

Uwagi:
„Ówdzie” jest archaizmem lub elementem stylu podniosłego, ale może być używane w nowoczesnej mowie dla nadania stylizacji literackiej lub poetyckiej.

Ciekawostka historyczna:
Słowo „ówdzie” wywodzi się z języka staropolskiego, gdzie pełniło funkcję podobną do dzisiejszego „tam”. Jego rdzeń „ów” ma pokrewieństwo z zaimkiem wskazującym na coś oddalonego lub wcześniej wspomnianego.

Wyjaśnienie słowa: „pędem”
Wyraz „pędem” jest narzędnikiem w liczbie pojedynczej rzeczownika „pęd” oraz jednocześnie przysłówkiem trybu, który w języku ukraińskim tłumaczy się jako – [поспіхом, стрімголов, швидко.]

Forma podstawowa:
Rzeczownik: pęd (rodzaj męski, rzeczownik nieżywotny)
Przysłówek pochodzący od rzeczownika
Tłumaczenie: [поспіхом, стрімголов, у поспіху, на великій швидкості]

Wartości podstawowe:
Rzeczownik „pęd” – oznacza gwałtowne, szybkie przemieszczanie się, poruszenie powietrza lub wzrost rośliny.
Przysłówek „pędem” – oznacza „bardzo szybko”, „w pośpiechu” – [стрімголов, поспіхом]

– Przykład jako przysłówek:
Uciekł pędem z domu – [Утік стрімголов з дому.]
Leciał pędem na spotkanie – [Летів поспіхом на зустріч.]

Przypadki użycia rzeczownika „pęd” w języku polskim (liczba pojedyncza):
Mianownik [Називний] – pęd – Pęd powietrza był silny – [Потік повітря був сильний.]
Dopełniacz [Родовий] – pędu – Nie było śladu pędu – [Не було й сліду від пориву.]
Celownik [Давальний] – pędowi – Przyglądał się pędowi drzewa – [Він придивлявся до пагінця дерева.]
Biernik [Знахідний] – pęd – Zobaczyłem pęd rośliny – [Я побачив пагінець рослини.]
Narzędnik [Орудний] – pędem – Przeciął to pędem powietrza – [Він прорізав це поривом вітру.]
Miejscownik [Місцевий] – pędzie – Mówił o pędzie życia – [Він говорив про шалений ритм життя.]
Wołacz [Кличний] – pędzie – O, pędzie nie do zatrzymania! – [О, нестримний пориве!]

Przykłady użycia „pędem” jako przysłówek:
Przyleciał pędem na stację – [Прилетів поспіхом на станцію.]
Wyszedł z domu pędem, bo zaspał – [Вибіг стрімголов з дому, бо проспав.]
Zadzwonił i pędem pobiegł do szkoły – [Подзвонив і поспіхом побіг до школи.]
Chłopiec pędem zniknął za rogiem – [Хлопець миттєво зник за рогом.]

Wyrażenia i kolokacje:
– pędem lecieć – [летіти стрімголов]
– przyjść pędem – [прийти у поспіху]
– wpaść pędem – [влетіти швидко, зненацька]
– z pędem – [із поривом, із прискоренням]

Uwagi:
Słowo „pędem” może być użyte zarówno w sensie dosłownym (np. pęd powietrza), jak i przenośnym (np. pędem do pracy – поспіхом на роботу). Ma również zastosowanie w biologii (pęd jako część rośliny – пагінець).

Ciekawostka historyczna:
Słowo „pęd” pochodzi od prasłowiańskiego rdzenia pędъ, związanego z ruchem, szybkością, a także rozrostem (jak w przypadku roślin). W literaturze polskiej było często używane w kontekście dynamiki życia lub gwałtownych zmian.

Wyjaśnienie słowa: „podwieczorku”
Wyraz „podwieczorku” jest formą dopełniacza (i miejscownika) liczby pojedynczej rzeczownika „podwieczorek”. Oznacza lekki posiłek spożywany po południu, między obiadem a kolacją. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [полуденок, підвечірок, післяобідній перекус.]

Forma podstawowa:
Rzeczownik: podwieczorek (rodzaj męski)
Tłumaczenie: [полуденок, підвечірок, післяобідній перекус]

Wartości podstawowe:
Lekki posiłek jedzony po południu, zwykle około godziny 15–17 – [легка страва після обіду, зазвичай близько 15–17 години]
– Przykład: Czas na podwieczorek – [Час на полуденок.]

Zazwyczaj coś słodkiego – ciasto, owoce, bułeczka z herbatą – [зазвичай щось солодке – тістечко, фрукти, булочка з чаєм]
– Przykład: Na podwieczorek były racuchy – [На підвечірок були оладки.]

Stosowany również jako element planu dnia w przedszkolach, koloniach itp. – [вживається також у розкладі дня в дитсадках, таборах тощо]

Przypadki użycia słowa „podwieczorek” (rodzaj męski):
Mianownik [Називний] – podwieczorek – Zjedliśmy pyszny podwieczorek – [Ми з\'їли смачний полуденок.]
Dopełniacz [Родовий] – podwieczorku – Nie mam już podwieczorku – [У мене вже нема полуденка.]
Celownik [Давальний] – podwieczorkowi – Dziękuję podwieczorkowi za energię – [Дякую підвечірку за енергію.]
Biernik [Знахідний] – podwieczorek – Przygotowałam podwieczorek – [Я приготувала підвечірок.]
Narzędnik [Орудний] – podwieczorkiem – Częstowaliśmy się podwieczorkiem – [Пригощалися полуденком.]
Miejscownik [Місцевий] – podwieczorku – Rozmawialiśmy przy podwieczorku – [Говорили за підвечірком.]
Wołacz [Кличний] – podwieczorku – O, słodki podwieczorku! – [О, солодкий підвечірку!]

Przykłady użycia „podwieczorku”:
– Dzieci czekały na chwilę podwieczorku – [Діти чекали моменту полуденка.]
– Smak podwieczorku z dzieciństwa pamiętam do dziś – [Смак дитячого підвечірку пам’ятаю досі.]
– Po obiedzie i krótkim spacerze był czas na podwieczorek – [Після обіду і короткої прогулянки настав час полуденка.]
– Nie było już śladu po wczorajszym podwieczorku – [Не залишилось і сліду від учорашнього підвечірку.]
– Rozmawialiśmy długo przy podwieczorku – [Ми довго говорили за підвечірком.]

Antonimy:
(w sensie pora dnia lub posiłku – brak ścisłych antonimów)
poranny posiłek – [ранковий прийом їжі]
kolacja – [вечеря]

Synonimy:
lekki posiłek – [легка їжа]
przekąska – [перекуска]
deser – [десерт]

Wyrażenia i kolokacje:
– czas na podwieczorek – [час на полуденок]
– podwieczorek z herbatą – [підвечірок з чаєм]
– słodki podwieczorek – [солодкий полуденок]
– dziecięcy podwieczorek – [дитячий підвечірок]

Uwagi:
„Podwieczorek” to słowo nacechowane ciepłem domowego rytmu dnia. Kojarzy się z tradycją, spokojem i rodzinną atmosferą. Dziś rzadziej używane w codziennym języku dorosłych, ale wciąż obecne w instytucjach i literaturze dziecięcej.

Ciekawostka historyczna:
Zwyczaj podwieczorku został upowszechniony w XIX wieku pod wpływem angielskiej „afternoon tea”. W Polsce przyjął się jako element burżuazyjnego i ziemiańskiego stylu życia. Na wsi najczęściej podwieczorkiem była kromka chleba z masłem i cukrem, popita mlekiem lub kompotem.

Wyjaśnienie słowa: „pogawędek”
Wyraz „pogawędek” jest formą dopełniacza liczby mnogiej rzeczownika „pogawędka”. Oznacza krótkie, niezobowiązujące rozmowy, zwykle towarzyskie i niezbyt poważne. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [балаканин, розмов, бесід.]

Forma podstawowa:
Rzeczownik: pogawędka (rodzaj żeński, liczba pojedyncza)
Tłumaczenie: [балаканина, коротка розмова, балачка]
Forma: dopełniacz liczby mnogiej – „pogawędek”
Tłumaczenie: [балаканин, розмов, бесід]

Wartości podstawowe:
Krótka, lekka rozmowa, zwykle towarzyska, niezobowiązująca – [коротка, легка розмова, зазвичай товариська, необов’язкова]
– Przykład: W parku rozlegało się echo pogawędek – [У парку лунав гомін бесід.]

Czasem o rozmowach banalnych, codziennych, bez głębszej treści – [іноді про банальні, щоденні розмови без глибокого змісту]
– Przykład: Miał dość tych wszystkich pogawędek o pogodzie – [Йому набридли всі ці балачки про погоду.]

Przypadki użycia słowa „pogawędka” (rodzaj żeński):
L. pojedyncza:
Mianownik – pogawędka – Miła pogawędka z sąsiadką – [Мила бесіда з сусідкою.]
Dopełniacz – pogawędki – Brakuje mi tamtej pogawędki – [Мені бракує тієї балачки.]

L. mnoga:
Mianownik – pogawędki – Pogawędki w kawiarni – [Розмови в кав’ярні.]
Dopełniacz – pogawędek – Słuchałem pogawędek przy stole – [Слухав балачки за столом.]
Celownik – pogawędkom – Przyglądał się pogawędkom innych – [Спостерігав за балачками інших.]
Biernik – pogawędki – Podsłuchiwał pogawędki – [Підслуховував розмови.]
Narzędnik – pogawędkami – Zajęci byli pogawędkami – [Були зайняті балачками.]
Miejscownik – pogawędkach – Rozmawiali o pogawędkach z dzieciństwa – [Говорили про балачки з дитинства.]

Przykłady użycia „pogawędek”:
– W kawiarni unosił się gwar pogawędek – [У кав’ярні чувся гомін розмов.]
– Po pracy często dochodziło do krótkich pogawędek w kuchni – [Після роботи часто траплялися короткі балачки на кухні.]
– Tęsknił za swobodą wieczornych pogawędek – [Сумував за свободою вечірніх бесід.]
– Nie lubił pustych pogawędek – [Він не любив порожніх балачок.]
– Wspomnienie tamtych pogawędek pozostało na zawsze – [Спогад про ті балачки залишився назавжди.]

Antonimy:
milczenia – [мовчання]
ciszy – [тиша]
konkretnych rozmów – [змістовних розмов]

Synonimy:
rozmówek – [бесідок, коротких розмов]
pogadanek – [розмов, балачок]
konwersacji (potocznie) – [розмов]
gadaniny (nieco pejoratywne) – [балаканини]

Wyrażenia i kolokacje:
– miłe pogawędki – [приємні балачки]
– pogawędki o niczym – [розмови ні про що]
– pogawędki przy kawie – [бесіди за кавою]
– grono pogawędek – [товариство балакунів]

Uwagi:
Słowo „pogawędka” ma wydźwięk lekki, towarzyski, często używane w opisach sytuacji codziennych, domowych, wspomnieniowych. Forma „pogawędek” jest najczęściej spotykana w literaturze obyczajowej, opisach nastroju lub scen rodzajowych.

Ciekawostka historyczna:
„Pogawędka” to zdrobnienie od dawnego „gawęda” – opowiadania ustnego o życiu szlachty i ludności wiejskiej. W XIX wieku forma „pogawędka” nabrała znaczenia lżejszej, bardziej potocznej rozmowy, bez fabularnego rozwinięcia. Do dziś obecna w literaturze i codziennym języku.

Wyjaśnienie słowa: „ponętne”
Wyraz „ponętne” jest formą liczby mnogiej rodzaju żeńskiego lub nijakiego przymiotnika „ponętny”. Oznacza coś, co przyciąga uwagę, budzi pożądanie lub fascynację, zwłaszcza fizyczną. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [привабливі, звабливі, спокусливі.]

Forma podstawowa:
Przymiotnik: ponętny
Forma: liczba mnoga, rodzaj żeński lub nijaki – „ponętne”
Tłumaczenie: [привабливі, звабливі, спокусливі]

Wartości podstawowe:
Coś lub ktoś o wielkiej urodzie lub powabie, wzbudzający silne zainteresowanie – [хтось або щось дуже красиве, привабливе, що викликає сильний інтерес]
– Przykład: Ponętne spojrzenia kobiet – [Звабливі погляди жінок.]

Wywołujące fascynację, kuszące wyglądem lub zachowaniem – [те, що викликає захоплення, зваблює виглядом чи поведінкою]
– Przykład: Ponętne kształty – [Привабливі форми.]

Czasem w znaczeniu metaforycznym – coś kuszącego, obiecującego – [також у переносному значенні – щось спокусливе, багатообіцяюче]
– Przykład: Ponętne propozycje – [Спокусливі пропозиції.]

Przypadki użycia słowa „ponętne” (liczba mnoga, żeński i nijaki):
Mianownik [Називний] – ponętne – Te kobiety były ponętne – [Ці жінки були привабливі.]
Dopełniacz [Родовий] – ponętnych – Unikał ponętnych spojrzeń – [Уникав звабливих поглядів.]
Celownik [Давальний] – ponętnym – Ulegał ponętnym ideom – [Піддавався привабливим ідеям.]
Biernik [Знахідний] – ponętne – Widział ponętne dziewczęta – [Бачив привабливих дівчат.]
Narzędnik [Орудний] – ponętnymi – Zachwycał się ponętnymi kształtami – [Захоплювався привабливими формами.]
Miejscownik [Місцевий] – ponętnych – Mówił o ponętnych propozycjach – [Говорив про спокусливі пропозиції.]

Przykłady użycia „ponętne”:
– Te perfumy miały ponętne nuty zapachowe – [Ці парфуми мали звабливі ароматичні нотки.]
– W filmie wystąpiły ponętne aktorki – [У фільмі знялися спокусливі акторки.]
– Przyciągały go ponętne obrazy luksusu – [Його приваблювали звабливі образи розкоші.]
– Pokazano ponętne oferty kredytowe – [Показали спокусливі кредитні пропозиції.]
– Miała ponętne usta i figlarny uśmiech – [Вона мала звабливі губи й грайливу усмішку.]

Antonimy:
odpychające – [відштовхуючі]
nieatrakcyjne – [непривабливі]
zwyczajne – [звичайні]

Synonimy:
atrakcyjne – [привабливі]
zmysłowe – [чуттєві]
kuszące – [спокусливі]
pociągające – [звабливі]
urokliwe – [чарівні]

Wyrażenia i kolokacje:
– ponętne spojrzenie – [звабливий погляд]
– ponętne usta – [привабливі губи]
– ponętne kobiety – [звабливі жінки]
– ponętne oferty – [спокусливі пропозиції]

Uwagi:
Przymiotnik „ponętny” ma nacechowanie emocjonalne – często używany w kontekście erotycznym, ale też przenośnie jako „kuszący, bardzo atrakcyjny”. Należy stosować go z wyczuciem, zwłaszcza w kontekście osób.

Ciekawostka historyczna:
Słowo „ponętny” wywodzi się ze staropolskiego „nęcić” – wabić, przyciągać, kusić. W dawnych tekstach literackich określenie to często dotyczyło urody kobiet lub pokus świata doczesnego. Dziś zachowało swoją siłę sugestywną i jest często obecne w reklamie, sztuce i poezji.

Wyjaśnienie słowa: „popasy”
Wyraz „popasy” jest liczbą mnogą rzeczownika „popas” (rodzaj męski), który w języku ukraińskim tłumaczy się jako – [перепочинки, привали, місця для відпочинку, пасовиська.]

Forma podstawowa:
Rzeczownik: popas (rodzaj męski, nieżywotny)
Liczba mnoga: popasy
Tłumaczenie: [привали, перепочинки, пасовища]

Wartości podstawowe:
Przystanki w podróży, miejsca krótkiego odpoczynku – [привали, перепочинки]
Czasem także: miejsca, gdzie zwierzęta pasą się – [пасовища]
– Przykład: Zatrzymaliśmy się na krótkie popasy w lesie – [Ми зупинилися на короткі привали в лісі.]

Przypadki użycia rzeczownika „popas” w liczbie mnogiej:
Mianownik [Називний] – popasy – Popasy były częste w czasie wędrówki – [Привали були частими під час мандрівки.]
Dopełniacz [Родовий] – popasów – Nie było wielu popasów na tej trasie – [На цьому шляху було небагато привалів.]
Celownik [Давальний] – popasom – Przyglądali się popasom zwierząt – [Вони спостерігали за пасовищами тварин.]
Biernik [Знахідний] – popasy – Zorganizowaliśmy popasy co kilka godzin – [Ми влаштовували привали кожні кілька годин.]
Narzędnik [Орудний] – popasami – Przerwy były popasami dla zmęczonych koni – [Перерви були привалами для змучених коней.]
Miejscownik [Місцевий] – popasach – Rozmawiali przy popasach nad rzeką – [Вони розмовляли на привалах біля річки.]
Wołacz [Кличний] – popasy – O, popasy dzikich pól, jakże piękne! – [О, привали диких степів, які ж ви прекрасні!]

Przykłady użycia „popasy”:
Wędrowcy robili częste popasy na łąkach – [Мандрівники часто робили привали на луках.]
Popasy przy ognisku były pełne śmiechu i śpiewu – [Привали біля вогнища були сповнені сміху і пісень.]
Zatrzymali się na popasy, by napoić konie – [Вони зупинилися на привал, щоб напоїти коней.]
W górach organizuje się popasy co kilka kilometrów – [У горах організовують привали кожні кілька кілометрів.]

Wyrażenia i kolokacje:
– robić popas – [робити привал]
– zatrzymać się na popas – [зупинитися на привал]
– popas dla zwierząt – [пасовище для тварин]
– popasy w drodze – [привали в дорозі]

Uwagi:
Słowo „popas” pochodzi z języka staropolskiego, związane z pasieniem (wypasem) zwierząt. Obecnie w języku literackim i gwarowym częściej oznacza przystanek, krótki odpoczynek w podróży, choć zachowuje także swoje pierwotne znaczenie w kontekście pasterstwa.

Ciekawostka historyczna:
„Popasy” były nieodłącznym elementem dawnych podróży – zarówno wśród kupców, jak i wojskowych czy pasterzy. W literaturze romantycznej często pojawiają się jako chwile odpoczynku wśród natury, szczególnie na stepach lub szlakach handlowych.

Wyjaśnienie słowa: „posiłek”
Wyraz „posiłek” jest rzeczownikiem rodzaju męskiego nieżywotnego, który w języku ukraińskim tłumaczy się jako – [їжа, прийом їжі, страва, обід.]

Forma podstawowa:
Rzeczownik: posiłek (rodzaj męski, nieżywotny)
Tłumaczenie: [їжа, прийом їжі, страва, обід]

Wartości podstawowe:
Porcja jedzenia spożywana o określonej porze – [прийом їжі, страва]
Zapas jedzenia przeznaczony do spożycia – [їжа]
W dawnym stylu lub wojskowym: wsparcie, posiłki (pomoc z zewnątrz) – [підкріплення]
(w tym przypadku znaczenie zupełnie inne – wyjaśnione niżej)
– Przykład: Zjedliśmy smaczny posiłek przed wyjściem – [Ми з’їли смачну страву перед виходом.]

Przypadki użycia rzeczownika „posiłek” (liczba pojedyncza):
Mianownik [Називний] – posiłek – Posiłek był bardzo sycący – [Прийом їжі був дуже ситним.]
Dopełniacz [Родовий] – posiłku – Nie zjadł całego posiłku – [Він не з’їв усю страву.]
Celownik [Давальний] – posiłkowi – Przygotowano stół posiłkowi – [Стіл приготували до їжі.]
Biernik [Знахідний] – posiłek – Przygotowała pyszny posiłek – [Вона приготувала смачну страву.]
Narzędnik [Орудний] – posiłkiem – Podzielił się posiłkiem z kolegą – [Він поділився їжею з товаришем.]
Miejscownik [Місцевий] – posiłku – Myślał o porannym posiłku – [Він думав про ранковий прийом їжі.]
Wołacz [Кличний] – posiłku – O, posiłku codziennego życia! – [О, страва повсякденного життя!]

Przykłady użycia „posiłek”:
Po długim dniu zjedliśmy gorący posiłek – [Після довгого дня ми з’їли гарячу страву.]
Każdy posiłek powinien zawierać warzywa – [Кожен прийом їжі має містити овочі.]
Dzieci czekały na posiłek w stołówce – [Діти чекали на їжу в їдальні.]
To był jego jedyny posiłek tego dnia – [Це була його єдина їжа за день.]

Wyrażenia i kolokacje:
– posiłek główny – [основна страва]
– ciepły posiłek – [гаряча страва]
– posiłek regeneracyjny – [відновлювальна їжа]
– przygotować posiłek – [приготувати їжу]
– spożyć posiłek – [прийняти їжу]

Drugie znaczenie (rzadsze):
„Posiłek” w liczbie mnogiej jako „posiłki” może oznaczać wsparcie zbrojne, pomoc, szczególnie w dawnym lub wojskowym kontekście – [підкріплення, допомога]

– Przykład: Czekali na posiłki z sąsiedniego oddziału – [Вони чекали на підкріплення з сусіднього загону.]

Uwagi:
Słowo „posiłek” najczęściej odnosi się do jedzenia i spożywania posiłków w ciągu dnia – śniadania, obiadu, kolacji. Znaczenie wojskowe używane jest głównie w literaturze historycznej lub oficjalnym języku wojskowym.

Ciekawostka historyczna:
Dawniej w Polsce posiłkiem nazywano nie tylko samą potrawę, lecz całą chwilę spożywania jedzenia. Słowo to ma wspólny rdzeń z czasownikiem „posilać się” – czyli „nabierać sił”, co odzwierciedla funkcję jedzenia jako sposobu na odzyskanie energii.

Wyjaśnienie słowa: „przecież”
Wyraz „przecież” jest partykułą (wyrazem nieodmiennym), która w języku ukraińskim tłumaczy się jako – [адже, ж бо, бо ж, та ж, ж таки.]

Forma podstawowa:
Część mowy: partykuła (wyraz nieodmienny)
Tłumaczenie: [адже, та ж, бо ж, ж таки]

Wartości podstawowe:
Wzmacnia wypowiedź, podkreślając jej oczywistość – [адже, бо ж]
Przypomina o czymś znanym rozmówcy – [та ж, ж таки]
Używane w celu wyrażenia niecierpliwości, zniecierpliwienia lub nacisku – [та ж бо, ну ж бо]
– Przykład: Przecież mówiłem ci o tym wczoraj! – [Адже я ж тобі вчора про це казав!]

Przykłady użycia „przecież”:
To przecież oczywiste! – [Це ж очевидно!]
Nie rób tego, przecież to niebezpieczne – [Не роби цього, адже це небезпечно.]
Przecież obiecałeś, że przyjdziesz – [Та ж ти обіцяв, що прийдеш.]
Przecież on nic złego nie zrobił – [Та він нічого поганого не зробив.]
Mamy przecież czas – [У нас же є час.]

Wyrażenia i kolokacje:
– przecież ci mówiłem – [та ж я тобі казав]
– przecież to wiemy – [бо ж ми це знаємо]
– przecież to jasne – [адже це ясно]
– no przecież! – [ну та ж бо!]

Uwagi:
„Przecież” jest jednym z typowych polskich słów używanych w mowie potocznej dla wyrażenia podkreślenia lub przypomnienia. Może być używane zarówno w tonie łagodnym, jak i z wyrzutem lub zniecierpliwieniem – zależnie od intonacji.

Ciekawostka historyczna:
Słowo „przecież” pochodzi od dawnej złożonej konstrukcji „prze to iż” (czyli: przez to, że). Z biegiem czasu uległo zbitce fonetycznej i zaczęło pełnić funkcję partykuły wzmacniającej wypowiedź. Obecnie pełni bardzo ważną rolę stylistyczną w języku mówionym i literackim.

Wyjaśnienie słowa: „rozległy”
Wyraz „rozległy” jest przymiotnikiem rodzaju męskiego w liczbie pojedynczej, który w języku ukraińskim tłumaczy się jako – [обширний, широкий, великий, просторий.]

Forma podstawowa:
Przymiotnik: rozległy
Tłumaczenie: [обширний, великий, просторий, широкий]

Wartości podstawowe:

Oznaczający coś dużego pod względem powierzchni lub zakresu – [обширний, великий, просторий]

W przenośni: mający szeroki zakres, wiele elementów – [широкий, всебічний, масштабний]

– Przykład: Rozległy krajobraz górski – [Обширний гірський краєвид.]

Przypadki użycia słowa „rozległy” w języku polskim (rodzaj męski):
Mianownik [Називний] – rozległy – To był rozległy teren – [Це була обширна територія.]
Dopełniacz [Родовий] – rozległego – Nie znam końca tego rozległego stepu – [Я не знаю краю цього широкого степу.]
Celownik [Давальний] – rozległemu – Przyglądał się rozległemu polu – [Він дивився на просторе поле.]
Biernik [Знахідний] – rozległy – Przemierzyli rozległy las – [Вони пройшли великий ліс.]
Narzędnik [Орудний] – rozległym – Zachwycał się rozległym horyzontem – [Він захоплювався широким горизонтом.]
Miejscownik [Місцевий] – rozległym – Myślał o rozległym planie działania – [Він думав про масштабний план дій.]
Wołacz [Кличний] – rozległy – O, rozległy świecie! – [О, просторий світе!]

Przykłady użycia „rozległy”:
Zbudowano dom na rozległej działce – [Будинок збудували на просторій ділянці.]
Rozległy las ciągnął się po horyzont – [Обширний ліс тягнувся до горизонту.]
Miał rozległą wiedzę o historii – [Він мав великі знання з історії.]
W czasie burzy ucierpiał rozległy obszar miasta – [Під час бурі постраждала велика частина міста.]
To rozległe zagadnienie wymaga dyskusji – [Це масштабне питання потребує обговорення.]

Wyrażenia i kolokacje:
– rozległy teren – [обширна територія]
– rozległe pole – [широке поле]
– rozległe zainteresowania – [різнобічні інтереси]
– rozległa wiedza – [глибокі/широкі знання]
– rozległa sieć – [масштабна мережа]

Uwagi:
Słowo „rozległy” odnosi się nie tylko do fizycznej przestrzeni, ale także do spraw abstrakcyjnych (jak wiedza, problem, plan), co czyni je wyrazem uniwersalnym w języku opisu i refleksji.

Ciekawostka historyczna:
„Rozległy” pochodzi od czasownika „rozlegać się” – czyli „rozciągać się”, „rozpościerać się” na dużej przestrzeni. W dawnych tekstach odnosiło się także do dźwięków, które się „rozlegały” – czyli rozchodziły daleko, po wielkiej przestrzeni.

Wyjaśnienie słowa: „stękał”
Wyraz „stękał” jest formą czasu przeszłego, 3. osoby liczby pojedynczej rodzaju męskiego czasownika „stękać”. Oznacza wydawanie dźwięków oznaczających wysiłek, ból, niezadowolenie lub narzekanie. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [стогнав, охав, бурмотів, бурчав.]

Forma podstawowa:
Czasownik: stękać (niedokonany, forma męska przeszła: „stękał”)
Tłumaczenie: [стогнати, охати, бурчати, нарікати]

Wartości podstawowe:
Wydawanie dźwięków z wysiłku, bólu lub dyskomfortu – [видавати звуки від зусилля, болю чи незручності]
– Przykład: Stękał, podnosząc ciężki worek – [Він стогнав, піднімаючи важкий мішок.]

Narzekanie, niezadowolenie, głośne wzdychanie – [нарікання, незадоволення, гучні зітхання]
– Przykład: Stękał, że znowu musi wstać rano – [Бурчав, що знову треба вставати рано.]

Dźwięki wyrażające znużenie lub zmęczenie – [звуки, що виражають втому або виснаження]
– Przykład: Stękał po długim marszu – [Охав після довгого маршу.]

Odmiana czasownika „stękać” – czas przeszły:
Ja stękałem/stękałam – [Я стогнав/стогнала]
Ty stękałeś/stękałaś – [Ти стогнав/стогнала]
On stękał – [Він стогнав]
Ona stękała – [Вона стогнала]
My stękaliśmy/stękałyśmy – [Ми стогнали]
Wy stękaliście/stękałyście – [Ви стогнали]
Oni/One stękali/stękały – [Вони стогнали]

Przykłady użycia „stękał”:
– Stękał przez całą drogę – [Стогнав всю дорогу.]
– Stękał, gdy musiał iść do pracy – [Бурчав, коли мусив іти на роботу.]
– Stękał z bólu po upadku – [Охав від болю після падіння.]
– Starzec stękał, wstając z łóżka – [Старий стогнав, встаючи з ліжка.]
– Stękał pod ciężarem plecaka – [Стогнав під тягарем рюкзака.]

Antonimy:
milczał – [мовчав]
cieszył się – [радів]
śmiał się – [сміявся]

Synonimy:
jęczał – [стогнав, стогнав жалібно]
narzekał – [нарікав]
wzdychał – [зітхав]
mamrotał – [бурмотів]
marudził – [скиглив]

Wyrażenia i kolokacje:
– stękał z bólu – [стогнав від болю]
– stękał pod nosem – [бурчав собі під ніс]
– stękał z wysiłku – [охав від зусиль]
– stękał na wszystko – [бурчав на все]
– stękał przy pracy – [стогнав під час роботи]

Uwagi:
Czasownik „stękać” ma wydźwięk potoczny, często negatywny – kojarzy się z uciążliwością, marudzeniem lub słabością fizyczną. Może też być używany humorystycznie lub żartobliwie w dialogach.

Ciekawostka historyczna:
Słowo „stękać” pochodzi ze staropolszczyzny, gdzie opisywało jęki starców, chorych i zmęczonych. W tekstach literackich często używane do ukazania postaci znękanych losem lub niechętnych do działania – od chłopów po szlachciców. Dziś często występuje w stylu potocznym lub literackim jako sposób wyrażenia udręki – fizycznej lub psychicznej.

Wyjaśnienie słowa: „szczerze”
Wyraz „szczerze” jest przysłówkiem od przymiotnika „szczery”, który w języku ukraińskim tłumaczy się jako – [щиро, відверто, прямо.]

Forma podstawowa:
Przymiotnik: szczery (przysłówek, forma podstawowa: szczerze)
Tłumaczenie: [щиро, відверто, прямо]

Wartości podstawowe:
Otwarty, uczciwy, bez udawania – [Відкритий, чесний, без удавання]
– Przykład: szczerze wyznał prawdę – [він щиро визнав правду.]

Bezpośredni, niewymuszony – [Прямий, невимушений]
– Przykład: szczerze mówić o swoich uczuciach – [говорити відверто про свої почуття.]

Autentyczny, lojalny w intencjach – [Автентичний, лояльний у намірах]
– Przykład: szczerze pragnę ci pomóc – [я щиро прагну тобі допомогти.]

Użycie przysłówka „szczerze” w języku polskim:
– Mówił szczerze o swoich błędach – [він щиро говорив про свої помилки.]
– Szczerze dziękuję za pomoc – [щиро дякую за допомогу.]
– Ona szczerze go kochała – [вона щиро його кохала.]
– Trzeba szczerze przyznać, że miał rację – [треба відверто визнати, що він мав рацію.]
– Szczerze się ucieszyłem z tej wiadomości – [я щиро зрадів цій новині.]

Antonimy:
nieszczerze – [нещиро, фальшиво]
obłudnie – [лукаво, лицемірно]

Synonimy:
otwarcie – [відкрито]
uczciwie – [чесно]
bezpośrednio – [прямо]

Wyrażenia i kolokacje:
– szczerze mówiąc – [щиро кажучи]
– szczerze przyznać – [відверто визнати]
– szczerze dziękować – [щиро дякувати]
– mówić szczerze – [говорити щиро]

Uwagi:
Przysłówek „szczerze” najczęściej pełni funkcję określenia sposobu wykonania czynności (jak?) i jest charakterystyczny dla wypowiedzi emocjonalnych, osobistych i etycznych.

Ciekawostka historyczna:
Słowo „szczery” pochodzi od prasłowiańskiego ščirъ, co oznaczało pierwotnie „czysty, nieskażony, autentyczny”. W kulturze staropolskiej „szczerość” była utożsamiana z cnotą szlachetną – świadectwem honoru i prawdy serca.

Wyjaśnienie słowa: „szczytach”
Wyraz „szczytach” jest formą miejscownika liczby mnogiej rzeczownika „szczyt”, który w języku ukraińskim tłumaczy się jako – [вершинах, піках, найвищих точках.]

Forma podstawowa:
Rzeczownik: szczyt (rodzaj męski, liczba mnoga, miejscownik)
Tłumaczenie: [вершини, піки, найвищі точки]

Wartości podstawowe:
Wysoka część góry – [висока частина гори]
– Przykład: odpoczywaliśmy na górskich szczytach – [ми відпочивали на гірських вершинах.]

Najwyższy punkt czegoś (symbolicznie lub dosłownie) – [найвища точка чогось (символічно або буквально)]
– Przykład: na szczytach władzy – [на вершинах влади.]

Poziom najwyższych osiągnięć – [рівень найвищих досягнень]
– Przykład: sportowiec na szczytach formy – [спортсмен на піку форми.]

Przypadki użycia słowa „szczyt” (rodzaj męski):
Mianownik [Називний] – szczyt – To był najwyższy szczyt w tej części gór – [Це була найвища вершина в цій частині гір.]
Dopełniacz [Родовий] – szczytu – Nie widzieliśmy jeszcze szczytu tej góry – [Ми ще не бачили вершини цієї гори.]
Celownik [Давальний] – szczytowi – Zbliżamy się do szczytowi – [Ми наближаємося до вершини.]
Biernik [Знахідний] – szczyt – Zdobyliśmy ten szczyt – [Ми підкорили цю вершину.]
Narzędnik [Орудний] – szczytem – Szczytem tej podróży była wędrówka w Alpach – [Вершиною цієї подорожі була мандрівка в Альпах.]
Miejscownik [Місцевий] – szczycie – Opowiadali o szczycie Mount Everestu – [Вони розповідали про вершину Евересту.]
Liczba mnoga, miejscownik – szczytach – Rozmawialiśmy o szczytach Karpat – [Ми говорили про вершини Карпат.]

Przykłady użycia „szczytach”:
– O świcie byliśmy już na szczytach gór – [На світанку ми вже були на вершинах гір.]
– W książce opisywał życie na szczytach sukcesu – [У книзі він описував життя на вершинах успіху.]
– Konferencje odbywały się na szczytach państw – [Конференції проходили на вершинах держав.]
– Wspominał o szczytach duchowego rozwoju – [Він згадував про вершини духовного розвитку.]

Antonimy:
doliny – [долини]
niziny – [низини]
doły – [ями, западини]

Synonimy:
wierzchołki – [вершини]
pik – [пік]
apogeum – [апогей]

Wyrażenia i kolokacje:
– na szczytach władzy – [на вершинах влади]
– wspinać się na szczyty – [підніматися на вершини]
– zdobywać szczyty – [здобувати вершини]
– o szczytach kariery – [про вершини кар’єри]

Uwagi:
W języku polskim słowo „szczyt” występuje zarówno w znaczeniu dosłownym (geograficznym), jak i przenośnym (symbol sukcesu, apogeum). Miejscownik liczby mnogiej „szczytach” często występuje w opisach pejzaży, metaforycznych osiągnięć lub relacji politycznych.

Ciekawostka historyczna:
Słowo „szczyt” wywodzi się z prasłowiańskiego rdzenia ščitъ, który pierwotnie oznaczał „czubek, wierzch” i był związany z ochroną lub górowaniem – podobnie jak szczyt hełmu, czy szczyt w fortyfikacjach. W poezji romantycznej szczyt był często symbolem wolności i aspiracji ducha.

Wyjaśnienie słowa: „szlafro”
Wyraz „szlafro” to forma skrócona lub potoczna od rzeczownika „szlafrok” – rodzaju męskiego, używana głównie w języku mówionym. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [халат, домашній халат, кімнатний халат.]

Forma podstawowa:
Rzeczownik: szlafrok (rodzaj męski, liczba pojedyncza)
Tłumaczenie: [халат, домашній халат, кімнатний халат]

Wartości podstawowe:
Lekka odzież domowa zakładana po kąpieli lub do chodzenia po domu – [легкий домашній одяг, який надягають після купелі або для ходіння по дому]
– Przykład: Wyszedł z łazienki w niebieskim szlafroku – [Він вийшов з ванни в синьому халаті.]

Odzież zapewniająca komfort i ciepło w domowych warunkach – [одяг, що забезпечує комфорт і тепло вдома]
– Przykład: Rano chodziła po domu w miękkim szlafroku – [Вранці вона ходила по дому в м’якому халаті.]

Przypadki użycia słowa „szlafrok” (rodzaj męski):
Mianownik [Називний] – szlafrok – To jest mój ulubiony szlafrok – [Це мій улюблений халат.]
Dopełniacz [Родовий] – szlafroka – Nie widziałem jego szlafroka – [Я не бачив його халата.]
Celownik [Давальний] – szlafrokowi – Dziękuję szlafrokowi za ciepło – [Дякую халатові за тепло.]
Biernik [Знахідний] – szlafrok – Włożyłem szlafrok po kąpieli – [Я вдягнув халат після купелі.]
Narzędnik [Орудний] – szlafrokiem – Przechadzał się po mieszkaniu szlafrokiem – [Він прогулювався по квартирі в халаті.]
Miejscownik [Місцевий] – szlafroku – W szlafroku czuł się najbardziej swobodnie – [У халаті він почувався найзручніше.]
Wołacz [Кличний] – szlafroku – O, miękki szlafroku! – [О, м’який халате!]

Uwaga dotycząca formy „szlafro”:
Forma „szlafro” jest skrótem, używanym potocznie i nieformalnie – podobnie jak „laptop” skracany czasem do „lapka”. Nie jest formą poprawną gramatycznie w oficjalnym piśmie, ale występuje często w mowie codziennej.

Przykłady użycia „szlafro” (potocznie):
– Gdzie znowu rzuciłeś mój szlafro? – [Куди ти знову кинув мій халат?]
– Wskoczył w szlafro i poszedł zrobić kawę – [Він заліз у халат і пішов варити каву.]
– Nie wyłażę dziś z szlafro! – [Я сьогодні не вилажу з халата!]

Antonimy:
ubranie wyjściowe – [вихідний одяг]
garnitur – [костюм]
strój formalny – [формальний одяг]

Synonimy:
płaszcz kąpielowy – [банний халат]
szata domowa – [домашній одяг]
halat – [халат] (rzadsza forma)

Wyrażenia i kolokacje:
– chodzić w szlafroku – [ходити в халаті]
– zakładać szlafrok – [надягати халат]
– miękki szlafrok – [м’який халат]
– welurowy szlafrok – [велюровий халат]

Uwagi:
Choć słowo pochodzi z niemieckiego Schlafrock (dosł. „płaszcz do spania”), współcześnie w języku polskim nie oznacza już stroju do spania, lecz bardziej odzież domową do noszenia po kąpieli lub rano/wieczorem.

Ciekawostka historyczna:
Szlafroki rozpowszechniły się w XVIII wieku jako element garderoby arystokracji – noszone podczas lektury lub porannej kawy, często zdobione i wykonane z jedwabiu. Do dziś w wielu językach europejskich pozostały podobne brzmienia: ang. dressing gown, niem. Morgenmantel, fr. robe de chambre.

Wyjaśnienie słowa: „tobołkami”
Wyraz „tobołkami” jest narzędnikiem liczby mnogiej rzeczownika „tobołek”, który w języku ukraińskim tłumaczy się jako – [вузликами, клунками, тюрбами.]

Forma podstawowa:
Rzeczownik: tobołek (rodzaj męski, liczba mnoga, narzędnik: „tobołkami”)
Tłumaczenie: [вузлики, клунки, тюрби]

Wartości podstawowe:
Mały pakunek zawinięty w tkaninę, często noszony w ręce lub na plecach – [невеликий пакунок, загорнутий у тканину, часто носять у руках або на плечах]
– Przykład: Wędrowali z tobołkami przez góry – [Вони мандрували з клунками через гори.]

Prosty bagaż podróżny – [простий дорожній багаж]
– Przykład: Opuścili dom tylko z tobołkami – [Вони покинули дім лише з вузликами.]

Symbol ubóstwa, podróży, prostego życia – [символ бідності, мандрів, простого життя]
– Przykład: Przyszli tu z tobołkami i zaczynali wszystko od zera – [Вони прийшли сюди з клунками й починали все з нуля.]

Przypadki użycia słowa „tobołek” (rodzaj męski):
Mianownik [Називний] – tobołek – To był ciężki tobołek – [Це був важкий вузлик.]
Dopełniacz [Родовий] – tobołka – Nie znalazłem jego tobołka – [Я не знайшов його клунка.]
Celownik [Давальний] – tobołkowi – Pomogłem tobołkowi spaść z pleców – [Я допоміг клункові впасти з плеча.]
Biernik [Знахідний] – tobołek – Przeniosłem tobołek na drugą stronę – [Я переніс тюрбу на інший бік.]
Narzędnik [Орудний] – tobołkiem / tobołkami – Przyszedł z tobołkiem / z tobołkami – [Він прийшов із клунком / із клунками.]
Miejscownik [Місцевий] – tobołku – W tobołku były tylko ubrania – [У клунку був лише одяг.]
Wołacz [Кличний] – tobołku – O, biedny tobołku! – [О, бідний клунку!]

Przykłady użycia „tobołkami”:
– Ruszyli w drogę z ciężkimi tobołkami – [Вони вирушили в дорогу з важкими клунками.]
– Wędrowcy dźwigali swoje życie w tobołkami – [Мандрівники несли своє життя у вузликах.]
– Przesiedleńcy szli przez pola z tobołkami – [Переселенці йшли полями з тюрбами.]
– Wszystkie ich rzeczy zmieściły się w kilku tobołkami – [Усі їхні речі вмістилися в кількох клунках.]

Antonimy:
walizki – [валізи]
plecaki – [рюкзаки]
bagaże – [багажі]

Synonimy:
pakunki – [пакунки]
węzełki – [вузлики]
klunki – [клунки]
tłumoczki – [тюки, згортки]

Wyrażenia i kolokacje:
– iść z tobołkami – [йти з клунками]
– życie w tobołkach – [життя у вузликах]
– podróżować z tobołkami – [мандрувати з тюрбами]
– wszystko mieli w tobołkach – [усе мали в клунках]

Uwagi:
Słowo „tobołek” jest dziś archaizmem lub regionalizmem, kojarzonym z dawnym stylem życia, wędrówką, tułaczką, prostotą. Forma „tobołkami” używana jest głównie w literaturze, pieśniach, i tekstach historycznych.

Ciekawostka historyczna:
„Tobołek” pochodzi od niemieckiego Tüchel (szmatka), poprzez polskie tobół – forma popularna w czasach, gdy ludzie przemieszczali się pieszo z całym dobytkiem zawiniętym w płachtę. Był symbolem ubogiego wędrowca, a zarazem wolności i skromności.

Wyjaśnienie słowa: „trucht”
Wyraz „trucht” jest rzeczownikiem rodzaju męskiego, oznaczającym sposób poruszania się – powolny bieg. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [риссю, підтюпцем, легким бігом.]

Forma podstawowa:
Rzeczownik: trucht (rodzaj męski, liczba pojedyncza)
Tłumaczenie: [підтюпець, легкий біг, риссю]

Wartości podstawowe:
Powolny, lekki bieg – [повільний, легкий біг]
– Przykład: Wyszedł na poranny trucht po parku – [Він вийшов на ранковий підтюпець у парку.]

Sposób poruszania się, często w ramach ćwiczenia lub rozgrzewki – [спосіб пересування, часто під час тренування або розминки]
– Przykład: Rozpoczął dzień od krótkiego truchtu – [Він почав день із короткого легкого бігу.]

Styl biegu między chodem a biegiem – [стиль руху між ходою і бігом]
– Przykład: Przeszedł z marszu w trucht – [Він перейшов із ходи на підтюпець.]

Przypadki użycia słowa „trucht” (rodzaj męski):
Mianownik [Називний] – trucht – Trucht to dobre ćwiczenie cardio – [Підтюпець — це добра кардіо-вправа.]
Dopełniacz [Родовий] – truchtu – Nie było dziś truchtu przez deszcz – [Сьогодні не було підтюпця через дощ.]
Celownik [Давальний] – truchtowi – Nic nie dorówna porannemu truchtowi – [Нічого не зрівняється з ранковим підтюпцем.]
Biernik [Знахідний] – trucht – Wykonał trucht wokół boiska – [Він зробив підтюпець навколо поля.]
Narzędnik [Орудний] – truchtem – Poruszał się truchtem po ulicy – [Він пересувався підтюпцем по вулиці.]
Miejscownik [Місцевий] – truchcie – Myślał o życiu podczas truchcie – [Він думав про життя під час підтюпця.]
Wołacz [Кличний] – truchcie – O, zdrowy truchcie! – [О, здоровий підтюпцю!]

Przykłady użycia „trucht”:
– Przebiegł trasę truchtem w dwadzieścia minut – [Він пробіг дистанцію підтюпцем за двадцять хвилин.]
– Na rozgrzewkę wystarczył mu lekki trucht – [Для розминки йому вистачило легкого підтюпця.]
– Dzieci wróciły ze szkoły truchtem – [Діти повернулися зі школи риссю.]
– Codziennie rano uprawiał trucht w lesie – [Щоранку він біг підтюпцем у лісі.]

Antonimy:
marsz – [хід]
sprint – [спринт]
chód – [хода]

Synonimy:
lekki bieg – [легкий біг]
półbieg – [напівбіг]
podbieg – [підбіг]

Wyrażenia i kolokacje:
– biec truchtem – [бігти підтюпцем]
– iść w truchcie – [йти підтюпцем]
– poranny trucht – [ранковий підтюпець]
– trucht po lesie – [підтюпець лісом]

Uwagi:
Słowo „trucht” jest często używane w kontekście aktywności fizycznej, szczególnie w bieganiu rekreacyjnym, jako spokojna, nieobciążająca forma ruchu. Może być też wykorzystywane w opisach ruchu zwierząt.

Ciekawostka historyczna:
Pochodzenie słowa „trucht” sięga języka niemieckiego (trachten, trotten – iść powoli), skąd w polszczyźnie przeszło jako określenie tempa między chodzeniem a szybkim biegiem. W tekstach literackich i wojskowych z XIX wieku pojawiało się w znaczeniu porządkowego kroku – „ruszyć truchtem” znaczyło iść z dyscypliną, ale bez pośpiechu.

Wyjaśnienie słowa: „ujrzał”
Wyraz „ujrzał” jest formą czasu przeszłego, 3. osoby liczby pojedynczej rodzaju męskiego od czasownika „ujrzeć”, który w języku ukraińskim tłumaczy się jako – [побачив, уздрів, запримітив.]

Forma podstawowa:
Czasownik: ujrzeć (czas przeszły, 3. osoba, liczba pojedyncza, rodzaj męski)
Tłumaczenie: [побачити, уздріти, запримітити]

Wartości podstawowe:
Zobaczyć coś, często nagle lub niespodziewanie – [побачити щось, часто раптово або несподівано]
– Przykład: Ujrzał światło w oddali – [Він побачив світло вдалині.]

Dostrzec coś ważnego lub symbolicznego – [уздріти щось важливе або символічне]
– Przykład: Ujrzał sens swojego życia – [Він уздрів сенс свого життя.]

Zarejestrować coś wzrokiem, świadomie – [свідомо помітити щось поглядом]
– Przykład: Ujrzał go po raz pierwszy od lat – [Він побачив його вперше за багато років.]

Odmiana czasownika „ujrzeć” w czasie przeszłym (rodzaj męski):
Ja ujrzałem – [Я побачив]
Ty ujrzałeś – [Ти побачив]
On ujrzał – [Він побачив]
My ujrzeliśmy – [Ми побачили]
Wy ujrzeliście – [Ви побачили]
Oni ujrzeli – [Вони побачили]

Przykłady użycia „ujrzał”:
– Ujrzał ją na peronie, jak stała wśród tłumu – [Він побачив її на пероні, як вона стояла серед натовпу.]
– Nagle ujrzał ogromnego jelenia na ścieżce – [Раптом він уздрів величезного оленя на стежці.]
– Ujrzał przyszłość w jej oczach – [Він побачив майбутнє в її очах.]
– Gdy ujrzał zamek, nie mógł uwierzyć – [Коли він побачив замок, не міг повірити.]
– Ujrzał własne odbicie w wodzie – [Він побачив своє відображення у воді.]

Antonimy:
przeoczył – [пропустив, не помітив]
zignorował – [проігнорував]
zamknął oczy – [заплющив очі]

Synonimy:
zobaczył – [побачив]
dojrzał – [уздрів]
spostrzegł – [запримітив]
dostrzegł – [помітив]

Wyrażenia i kolokacje:
– ujrzeć światło dzienne – [уздріти світло денне / побачити світло]
– ujrzeć coś na własne oczy – [побачити щось на власні очі]
– ujrzeć kogoś po latach – [побачити когось після багатьох років]
– ujrzeć prawdę – [уздріти правду]

Uwagi:
„Ujrzeć” jest formą podniosłą, literacką. W codziennej mowie częściej używa się „zobaczyć”. Użycie „ujrzał” często nadaje wypowiedzi ton bardziej poetycki, wzniosły lub refleksyjny.

Ciekawostka historyczna:
Czasownik „ujrzeć” wywodzi się ze staropolskiego „jrzeć”, czyli „patrzeć, widzieć” – które ma korzenie prasłowiańskie. Był popularny w literaturze romantycznej, szczególnie w opisie wizji, objawień i duchowego olśnienia – np. „ujrzał anioła”, „ujrzał los swój w gwiazdach”.

Wyjaśnienie słowa: „wędrowali”
Wyraz „wędrowali” jest formą czasu przeszłego, 3. osoby liczby mnogiej od czasownika „wędrować”. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [мандрівали, подорожували, блукали.]

Forma podstawowa:
Czasownik: wędrować (czas przeszły, 3. osoba liczby mnogiej)
Tłumaczenie: [мандрувати, подорожувати, блукати]

Wartości podstawowe:
Przemieszczać się pieszo z miejsca na miejsce, często bez konkretnego celu lub w poszukiwaniu czegoś – [переміщатися пішки з місця на місце, часто без певної мети або в пошуках чогось]
– Przykład: Wędrowali po górach przez kilka dni – [Вони мандрували горами кілька днів.]

Podróżować w sposób powolny, z uwagą na otoczenie – [подорожувати повільно, звертаючи увагу на довкілля]
– Przykład: Wędrowali przez pola, wsłuchując się w śpiew ptaków – [Вони мандрували полями, прислухаючись до співу птахів.]

Symbolicznie – poszukiwać sensu, przemierzać drogę życia – [символічно – шукати сенсу, йти шляхом життя]
– Przykład: Wędrowali przez życie razem – [Вони разом мандрували життям.]

Odmiana czasownika „wędrować” w czasie przeszłym (forma męskoosobowa):
Ja wędrowałem – [Я мандрував]
Ty wędrowałeś – [Ти мандрував]
On wędrował – [Він мандрував]
My wędrowaliśmy – [Ми мандрували]
Wy wędrowaliście – [Ви мандрували]
Oni wędrowali – [Вони мандрували]

(Forma niemęskoosobowa: one wędrowały – Вони мандрували)

Przykłady użycia „wędrowali”:
– Wędrowali przez las, aż zapadł zmrok – [Вони мандрували лісом, аж поки не стемніло.]
– Przez całe lato wędrowali po Europie – [Вони все літо подорожували Європою.]
– Wędrowali od wsi do wsi z tobołkami – [Вони мандрували з клунками від села до села.]
– Wędrowali razem od młodości do starości – [Вони разом мандрували від юності до старості.]
– Wędrowali, nie wiedząc dokąd zmierzają – [Вони мандрували, не знаючи, куди прямують.]

Antonimy:
stali – [стояли]
zatrzymali się – [зупинилися]
osiadali – [осідали]

Synonimy:
maszerowali – [марширували]
pielgrzymowali – [паломничали]
szli – [йшли]
błąkali się – [блукали]
włóczyli się – [волочилися]

Wyrażenia i kolokacje:
– wędrować po górach – [мандрувати горами]
– wędrować bez celu – [мандрувати без мети]
– wędrować samotnie – [мандрувати наодинці]
– wędrować ścieżkami życia – [мандрувати стежками життя]

Uwagi:
Czasownik „wędrować” ma charakter literacki i poetycki. Często pojawia się w opowieściach, legendach, tekstach podróżniczych. Czas przeszły „wędrowali” niesie w sobie romantyczny lub nostalgiczny ton.

Ciekawostka historyczna:
Słowo „wędrować” pochodzi od prasłowiańskiego rdzenia vędъra, który oznaczał drogę, szlak. W dawnej Polsce „wędrowiec” był nie tylko podróżnikiem, ale i symbolem poszukiwacza prawdy, pielgrzyma lub tułacza. W literaturze romantycznej postać wędrowca symbolizowała wolność i niezależność ducha.

Wyjaśnienie słowa: „widnokręgu”
Wyraz „widnokręgu” jest formą dopełniacza (kogo? czego?) liczby pojedynczej rzeczownika „widnokrąg”, który w języku ukraińskim tłumaczy się jako – [горизонту, обрію.]

Forma podstawowa:
Rzeczownik: widnokrąg (rodzaj męski, liczba pojedyncza, dopełniacz: „widnokręgu”)
Tłumaczenie: [горизонт, обрій]

Wartości podstawowe:
Linia pozornego zetknięcia nieba z ziemią lub morzem – [уявна лінія дотику неба із землею або морем]
– Przykład: Słońce zniknęło za linią widnokręgu – [Сонце зникло за лінією обрію.]

Granica pola widzenia – [межа поля зору]
– Przykład: Zniknął z widnokręgu – [Він зник за горизонтом.]

Symbolicznie: granica znanego świata lub perspektywa czegoś – [символічно: межа знаного світу або перспектива чогось]
– Przykład: Na horyzoncie widnokręgu pojawiła się nowa nadzieja – [На обрію з’явилася нова надія.]

Przypadki użycia słowa „widnokrąg” (rodzaj męski):
Mianownik [Називний] – widnokrąg – Morze i widnokrąg tworzyły jedność – [Море й обрій утворювали єдність.]
Dopełniacz [Родовий] – widnokręgu – Piękno widnokręgu zaparło mi dech – [Краса обрію перехопила мені подих.]
Celownik [Давальний] – widnokręgowi – Przyglądał się uważnie widnokręgowi – [Він уважно вдивлявся в обрій.]
Biernik [Знахідний] – widnokrąg – Patrzył w widnokrąg – [Він дивився на обрій.]
Narzędnik [Орудний] – widnokręgiem – Zasłonił się widnokręgiem mgły – [Він закрився горизонтом туману.]
Miejscownik [Місцевий] – widnokręgu – O widnokręgu pisano w wielu wierszach – [Про обрій писано в багатьох віршах.]
Wołacz [Кличний] – widnokręgu – O, szeroki widnokręgu! – [О, широкий обрію!]

Przykłady użycia „widnokręgu”:
– Słońce wynurzyło się z widnokręgu – [Сонце виринуло з обрію.]
– Samotny okręt pojawił się na tle widnokręgu – [Самотній корабель з’явився на тлі обрію.]
– Cień gór majaczył na granicy widnokręgu – [Тінь гір маячила на межі обрію.]
– Przez chwilę nie było nic poza cichym szumem widnokręgu – [На мить не було нічого, крім тихого шуму обрію.]

Antonimy:
bliskość – [близькість]
środek pola widzenia – [центр поля зору]

Synonimy:
horyzont – [горизонт]
obręb – [околиця]
obrys nieba – [обрис неба]

Wyrażenia i kolokacje:
– na linii widnokręgu – [на лінії обрію]
– spojrzenie ku widnokręgowi – [погляд до обрію]
– zanikać w widnokręgu – [зникати в обрію]
– cień widnokręgu – [тінь обрію]

Uwagi:
„Widnokrąg” ma charakter zarówno opisowy, jak i metaforyczny. W tekstach literackich często służy jako obraz nieznanego, tęsknoty, nadziei lub końca podróży.

Ciekawostka historyczna:
Słowo „widnokrąg” powstało jako połączenie „widno” (czyli jasno, przestrzennie) i „krąg” (okrąg, zasięg). Pojawia się często w opisach marynistycznych i romantycznych, a w poezji polskiej (m.in. u Norwida i Słowackiego) symbolizuje duchową dal, granicę poznania i ludzkie dążenia ku nieskończoności.

Wyjaśnienie słowa: „wspaniały”
Wyraz „wspaniały” jest przymiotnikiem rodzaju męskiego w mianowniku liczby pojedynczej. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [прекрасний, чудовий, величний.]

Forma podstawowa:
Przymiotnik: wspaniały (rodzaj męski, liczba pojedyncza)
Tłumaczenie: [прекрасний, чудовий, величний]

Wartości podstawowe:
Bardzo dobry, godny podziwu – [дуже добрий, гідний захоплення]
– Przykład: To był wspaniały dzień – [Це був чудовий день.]

Imponujący, wielki, okazały – [вражаючий, великий, пишний]
– Przykład: Wspaniały pałac górował nad miastem – [Величний палац височів над містом.]

Pełen wartości duchowych lub moralnych – [сповнений духовних чи моральних цінностей]
– Przykład: To był wspaniały człowiek – [Це була прекрасна людина.]

Przypadki użycia słowa „wspaniały” (rodzaj męski):
Mianownik [Називний] – wspaniały – To wspaniały widok – [Це прекрасний краєвид.]
Dopełniacz [Родовий] – wspaniałego – Nie było wspaniałego zakończenia – [Не було чудового закінчення.]
Celownik [Давальний] – wspaniałemu – Pomagamy wspaniałemu człowiekowi – [Ми допомагаємо прекрасній людині.]
Biernik [Знахідний] – wspaniałego – Spotkałem wspaniałego artystę – [Я зустрів чудового митця.]
Narzędnik [Орудний] – wspaniałym – Rozmawiałem z wspaniałym uczniem – [Я говорив з чудовим учнем.]
Miejscownik [Місцевий] – wspaniałym – Myślałem o wspaniałym wydarzeniu – [Я думав про прекрасну подію.]
Wołacz [Кличний] – wspaniały – O, wspaniały przyjacielu! – [О, чудовий друже!]

Przykłady użycia „wspaniały”:
– To był wspaniały koncert – [Це був чудовий концерт.]
– Wspaniały krajobraz zapierał dech – [Прекрасний краєвид захоплював дух.]
– Mieliśmy wspaniały czas razem – [Ми чудово провели час разом.]
– Zrobiłeś coś naprawdę wspaniałego – [Ти зробив щось справді величне.]
– Opowiadał o wspaniałym odkryciu – [Він розповідав про чудове відкриття.]

Antonimy:
okropny – [жахливий]
przeciętny – [пересічний]
słaby – [слабкий]

Synonimy:
świetny – [відмінний]
cudowny – [чудовий]
znakomity – [видатний]
doskonały – [досконалий]

Wyrażenia i kolokacje:
– wspaniały człowiek – [прекрасна людина]
– wspaniała pogoda – [чудова погода]
– wspaniały pomysł – [чудова ідея]
– czuć się wspaniale – [почуватися чудово]

Uwagi:
Słowo „wspaniały” ma wydźwięk bardzo pozytywny, stosowany zarówno w języku codziennym, jak i w podniosłych kontekstach. Może opisywać ludzi, rzeczy, zjawiska, uczucia.

Ciekawostka historyczna:
Słowo „wspaniały” pochodzi od prasłowiańskiego „spanъ” – co znaczyło „pan, możny, szlachetny”. W dawnym języku „wspaniały” oznaczał kogoś wielkiego duchem lub pochodzeniem, a także coś dostojnego, okazałego – dziś zachowało swój pozytywny, często entuzjastyczny ton.

Wyjaśnienie słowa: „wszakże”
Wyraz „wszakże” jest partykułą, używaną w funkcji spójnika lub wyrazem wzmacniającym wypowiedź. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [адже ж, бо ж, та ж.]

Forma podstawowa:
Cząstka, spójnik: wszakże
Tłumaczenie: [адже ж, бо ж, та ж]

Wartości podstawowe:
Służy do podkreślenia oczywistości, przypomnienia czegoś, co powinno być znane – [вживається для підкреслення очевидності, нагадування чогось відомого]
– Przykład: Wszakże mówiłem ci o tym wczoraj – [Адже ж я ж тобі казав про це вчора.]

Używana jako wzmocnienie argumentu lub przypomnienie racji – [уживається для підсилення аргументу або нагадування причини]
– Przykład: Nie martw się, wszakże wszystko będzie dobrze – [Не хвилюйся, адже ж усе буде гаразд.]

Czasem stosowana jako elegancka forma „przecież” – [іноді використовується як витончена форма „адже”]
– Przykład: Wszakże to jasne, że nie miał wyboru – [Адже ж ясно, що він не мав вибору.]

Przykłady użycia „wszakże”:
– Wszakże to nie twoja wina – [Адже ж це не твоя провина.]
– On wszakże nie jest wrogiem, lecz przyjacielem – [Та ж він не ворог, а друг.]
– Wszakże obiecałeś przyjść na czas – [Бо ж ти обіцяв прийти вчасно.]
– Wszakże to była nasza wspólna decyzja – [Адже ж це було наше спільне рішення.]
– Wszakże nie można tak postępować z ludźmi – [Адже ж так не можна поводитися з людьми.]

Antonimy:
brak bezpośrednich antonimów – zależy od kontekstu użycia

Synonimy:
przecież – [адже, бо ж]
wiadomo – [ясно ж]
oczywiście – [звісно ж]

Wyrażenia i kolokacje:
– wszakże to jasne – [адже ж це ясно]
– wszakże sam mówiłeś – [та ж сам казав]
– wszakże tak być nie może – [адже ж так не може бути]
– wszakże dobrze o tym wiesz – [бо ж добре це знаєш]

Uwagi:
Słowo „wszakże” ma charakter podniosły, książkowy, a nawet archaiczny. Występuje często w tekstach literackich, dawnych mowach, poezji lub stylizowanej mowie. W mowie potocznej zastępowane jest najczęściej przez „przecież”.

Ciekawostka historyczna:
„Wszakże” pochodzi ze staropolszczyzny, gdzie funkcjonowało jako połączenie słów „wszak” (czyli: rzeczywiście, faktycznie) i „że” (wzmacniające cząstki). W tekstach romantycznych i klasycznych stanowiło częsty element retoryki, służąc do budowania argumentów lub przywoływania uczuć i prawd ogólnych.

Wyjaśnienie słowa: „wypatrywał”
Wyraz „wypatrywał” jest formą czasu przeszłego, 3. osoby liczby pojedynczej rodzaju męskiego od czasownika „wypatrywać”. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [виглядав, видивлявся, шукав поглядом.]

Forma podstawowa:
Czasownik: wypatrywać (czas przeszły, 3. osoba, liczba pojedyncza, rodzaj męski)
Tłumaczenie: [виглядати, видивлятися, шукати очима]

Wartości podstawowe:
Uważnie i długo patrzeć w oczekiwaniu na coś lub kogoś – [уважно й довго дивитися в очікуванні чогось або когось]
– Przykład: Wypatrywał listonosza cały ranek – [Він виглядав листоношу весь ранок.]

Starać się dostrzec coś z daleka – [намагатися побачити щось здалеку]
– Przykład: Wypatrywał statku na horyzoncie – [Він видивлявся корабель на горизонті.]

Oczekiwać z nadzieją, obserwować – [чекати з надією, спостерігати]
– Przykład: Wypatrywał znajomej sylwetki w tłumie – [Він шукав очима знайому постать у натовпі.]

Odmiana czasownika „wypatrywać” w czasie przeszłym (rodzaj męski):
Ja wypatrywałem – [Я виглядав]
Ty wypatrywałeś – [Ти виглядав]
On wypatrywał – [Він виглядав]
My wypatrywaliśmy – [Ми виглядали]
Wy wypatrywaliście – [Ви виглядали]
Oni wypatrywali – [Вони виглядали]

Przykłady użycia „wypatrywał”:
– Cały wieczór wypatrywał jej w oknie – [Весь вечір він виглядав її у вікні.]
– Wypatrywał drogi przez mgłę – [Він видивлявся дорогу крізь туман.]
– Wypatrywał ratunku, choć wiedział, że może nie nadejść – [Він виглядав порятунку, хоча й знав, що, можливо, його не буде.]
– Długo wypatrywał śladów życia na pustyni – [Довго виглядав ознак життя в пустелі.]
– Wypatrywał dzieci wracających ze szkoły – [Він виглядав дітей, що повертались зі школи.]

Antonimy:
ignorował – [ігнорував]
nie zauważał – [не помічав]
odwracał wzrok – [відвертав погляд]

Synonimy:
wypatrywał – [виглядав]
czatował – [стеріг]
spoglądał – [поглядав]
czyhał – [вичікував]

Wyrażenia i kolokacje:
– wypatrywać kogoś z utęsknieniem – [виглядати когось з нетерпінням]
– wypatrywać ratunku – [виглядати порятунку]
– wypatrywać zza firanki – [виглядати з-за фіранки]
– wypatrywać końca – [виглядати кінця]

Uwagi:
Czasownik „wypatrywać” ma w sobie ładunek emocjonalny – wiąże się z tęsknotą, niepokojem, nadzieją. Używany często w kontekście oczekiwania na coś ważnego, a czasem w romantycznym lub dramatycznym stylu.

Ciekawostka historyczna:
Słowo „wypatrywać” powstało z połączenia przedrostka „wy-” (oznaczającego ruch na zewnątrz lub zakończoną czynność) i czasownika „patrzeć”. W literaturze polskiej, zwłaszcza romantycznej, wypatrywanie symbolizowało czekanie na bliskich, wieści z daleka lub boską interwencję. W poezji często przedstawia uczucia oddalenia, tęsknoty i niepokoju.

Wyjaśnienie słowa: „wyrzec”
Wyraz „wyrzec” jest formą bezokolicznika od czasownika dokonany „wyrzec się”, który oznacza świadome zrezygnowanie z czegoś, odrzucenie czegoś lub kogoś. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [відректися, зректися, відмовитися.]

Forma podstawowa:
Czasownik: wyrzec się (forma dokonana, bezokolicznik)
Tłumaczenie: [відректися, зректися, відмовитися]

Wartości podstawowe:
Świadomie zrezygnować z czegoś, np. wartości, osoby, majątku – [свідомо відмовитися від чогось, напр., цінностей, людини, майна]
– Przykład: Musiał wyrzec się swojego nazwiska – [Йому довелося зректися свого прізвища.]

Odrzucić kogoś lub coś, zaprzeczyć więzi – [відкинути когось або щось, заперечити зв\'язок]
– Przykład: Piotr wyrzekł się Jezusa trzykrotnie – [Петро тричі відрікся Ісуса.]

Zaniechać czegoś z wyboru moralnego lub duchowego – [зректися чогось із моральних або духовних міркувань]
– Przykład: Postanowił wyrzec się przemocy – [Він вирішив відмовитися від насильства.]

Odmiana czasownika „wyrzec się” w czasie przeszłym (rodzaj męski):
Ja wyrzekłem się – [Я відрікся]
Ty wyrzekłeś się – [Ти відрікся]
On wyrzekł się – [Він відрікся]
My wyrzekliśmy się – [Ми відреклися]
Wy wyrzekliście się – [Ви відреклися]
Oni wyrzekli się – [Вони відреклися]

Przykłady użycia „wyrzec”:
– By osiągnąć spokój, musiał wyrzec się dumy – [Щоб досягти спокою, він мав відмовитися від гордості.]
– Wyrzekł się wszystkiego, co kochał – [Він зрікся всього, що любив.]
– Nie potrafił wyrzec się rodziny – [Він не зміг зректися родини.]
– Z miłości do ojczyzny wyrzekł się wygód – [З любові до Батьківщини він відмовився від зручностей.]
– Chrześcijanin powinien wyrzec się zła – [Християнин має зректися зла.]

Antonimy:
przyjąć – [прийняти]
uznać – [визнати]
poprzeć – [підтримати]

Synonimy:
zrezygnować – [відмовитися]
odrzucić – [відкинути]
zaniechać – [покинути]
porzucić – [покинути]
zaprzeć się – [відректися]

Wyrażenia i kolokacje:
– wyrzec się grzechu – [зректися гріха]
– wyrzec się dziedzictwa – [зректися спадщини]
– wyrzec się własnego dziecka – [відректися власної дитини]
– wyrzec się władzy – [відмовитися від влади]

Uwagi:
Czasownik „wyrzec się” jest formą podniosłą, często pojawia się w kontekstach religijnych, moralnych, ideowych i literackich. Podkreśla dramatyzm i wagę decyzji.

Ciekawostka historyczna:
Słowo „wyrzec” pochodzi od staropolskiego „rzekać” – mówić, stwierdzać. Przedrostek „wy-” nadaje mu znaczenie „odmówić, wyrzec słowem” – czyli zadeklarować ustne odrzucenie. W tekstach średniowiecznych i biblijnych słowo to często pojawia się w odniesieniu do wyparcia się wiary, bliskich lub przysięgi.

Wyjaśnienie słowa: „zakłócanie”
Wyraz „zakłócanie” jest rzeczownikiem odczasownikowym rodzaju nijakiego, utworzonym od czasownika „zakłócać”. Oznacza czynność wprowadzania niepokoju, przeszkód lub naruszenia porządku. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [порушення, перешкоджання, заважання.]

Forma podstawowa:
Rzeczownik odczasownikowy: zakłócanie (rodzaj nijaki)
Tłumaczenie: [порушення, перешкоджання, заважання]

Wartości podstawowe:
Wprowadzanie zakłóceń w przebieg jakiegoś procesu, działania lub stanu – [внесення перешкод у хід якоїсь дії чи процесу]
– Przykład: Zakłócanie ciszy nocnej – [Порушення нічної тиші.]

Przeszkadzanie komuś w działaniu, koncentracji – [заважання комусь у діях або зосередженні]
– Przykład: Zakłócanie wykładu będzie karane – [Заважання лекції каратиметься.]

W sensie technicznym: wprowadzanie niepożądanych sygnałów, które psują odbiór – [у технічному значенні: внесення небажаних сигналів, які псують прийом]
– Przykład: Zakłócanie transmisji radiowej – [Порушення радіопередачі.]

Przypadki użycia słowa „zakłócanie” (rodzaj nijaki):
Mianownik [Називний] – zakłócanie – Zakłócanie porządku publicznego jest wykroczeniem – [Порушення громадського порядку є правопорушенням.]
Dopełniacz [Родовий] – zakłócania – Nie życzę sobie zakłócania mojego spokoju – [Я не бажаю, щоб мені заважали.]
Celownik [Давальний] – zakłócaniu – Uległ zakłócaniu sygnału – [Піддався перешкодам сигналу.]
Biernik [Знахідний] – zakłócanie – Tolerujemy zakłócanie tylko w wyjątkowych sytuacjach – [Ми дозволяємо порушення лише у виняткових випадках.]
Narzędnik [Орудний] – zakłócaniem – Miał problem z zakłócaniem pracy systemu – [Він мав проблему з порушенням роботи системи.]
Miejscownik [Місцевий] – zakłócaniu – Mówiliśmy o zakłócaniu zajęć – [Ми говорили про заважання заняттям.]
Wołacz [Кличний] – (nie używany w praktyce)

Przykłady użycia „zakłócanie”:
– Zakłócanie uroczystości zostało potępione – [Порушення урочистостей було засуджено.]
– Zakłócanie sygnału przez urządzenie nadawcze – [Перешкоди сигналу від передавального пристрою.]
– Policja interweniowała z powodu zakłócania porządku – [Поліція втрутилась через порушення порядку.]
– Dzieci nie mogą dopuścić się zakłócania lekcji – [Дітям не можна заважати проведенню уроку.]
– Zakłócanie pracy nauczyciela jest nieakceptowalne – [Заважання роботі вчителя є неприпустимим.]

Antonimy:
uspokajanie – [заспокоєння]
harmonizowanie – [гармонізація]
porządkowanie – [упорядкування]

Synonimy:
przeszkadzanie – [перешкоджання]
zakłócenie – [порушення]
zaburzanie – [дестабілізація]
niepokojenie – [турбування]

Wyrażenia i kolokacje:
– zakłócanie ciszy nocnej – [порушення нічної тиші]
– zakłócanie porządku – [порушення порядку]
– zakłócanie pracy urządzeń – [збої в роботі пристроїв]
– zakłócanie spotkania – [завдання перешкод зустрічі]

Uwagi:
Słowo „zakłócanie” może występować zarówno w języku urzędowym (np. prawnym), jak i technicznym oraz potocznym. Jako rzeczownik odczasownikowy wskazuje na trwanie czynności – np. zakłócanie trwa, w przeciwieństwie do „zakłócenie” – które oznacza raczej efekt.

Ciekawostka historyczna:
Czasownik „zakłócać” pochodzi od prasłowiańskiego klukъ – dźwięk, hałas, zakłócenie. W dawnej polszczyźnie używano go w znaczeniu „przeszkadzać przez hałas lub zamęt”. Obecnie „zakłócanie” funkcjonuje także w kontekście elektronicznym i wojskowym (np. zakłócanie sygnałów radarowych).

Wyjaśnienie słowa: „zarządzano”
Wyraz „zarządzano” jest formą czasownika „zarządzać” w stronie biernej, w czasie przeszłym, bezosobowej, liczby pojedynczej. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [керували, управляли, наказували.]

Forma podstawowa:
Czasownik: zarządzać (forma: strona bierna, czas przeszły, bezosobowa)
Tłumaczenie: [керували, управляли, наказували]

Wartości podstawowe:
Wydawano polecenia, kierowano czymś, podejmowano decyzje organizacyjne – [віддавалися накази, керували чимось, ухвалювалися організаційні рішення]
– Przykład: W firmie zarządzano zgodnie z planem – [На підприємстві керували згідно з планом.]

Wprowadzano rozporządzenia lub decyzje – [впроваджувалися розпорядження чи рішення]
– Przykład: Wówczas zarządzano ewakuację – [Тоді було наказано евакуацію.]

Działano w sposób zorganizowany przez anonimowy podmiot – [діяли організовано невідомим суб’єктом]
– Przykład: Zarządzano całym procesem z zewnątrz – [Керували всім процесом зовні.]

Czasownik „zarządzać” – odmiana w stronie czynnej (dla porównania):
Ja zarządzałem – [Я керував]
Ty zarządzałeś – [Ти керував]
On zarządzał – [Він керував]
My zarządzaliśmy – [Ми керували]
Wy zarządzaliście – [Ви керували]
Oni zarządzali – [Вони керували]

Forma bierna bezosobowa:
Zarządzano – [Керували, наказували, впорядковували]
(np. Zarządzano ewakuację – Було наказано евакуацію.)

Przykłady użycia „zarządzano”:
– W dawnym systemie zarządzano centralnie – [У старій системі керували централізовано.]
– W szkole zarządzano nowy plan lekcji – [У школі впровадили новий розклад.]
– Zarządzano kolejną turę szczepień – [Було наказано новий етап щеплень.]
– Zarządzano majątkiem z daleka – [Маєтком керували здалеку.]
– Kryzys pokazał, jak źle zarządzano finansami – [Криза показала, як погано управляли фінансами.]

Antonimy:
zaniedbywano – [занедбували]
ignorowano – [ігнорували]
nie kierowano – [не керували]

Synonimy:
kierowano – [керували]
dowodzono – [командували]
administrowano – [адміністрували]
rządzono – [правили]

Wyrażenia i kolokacje:
– zarządzano kryzysem – [керували кризою]
– zarządzano majątkiem – [керували майном]
– zarządzano ludźmi – [керували людьми]
– zarządzano sytuacją – [керували ситуацією]

Uwagi:
Forma „zarządzano” jest bezosobowa – nie wiadomo, kto dokładnie dokonał czynności. Używana często w języku oficjalnym, urzędowym i administracyjnym, ale także w relacjach z przeszłości.

Ciekawostka historyczna:
Czasownik „zarządzać” pochodzi od słowa „rząd” – czyli władza, porządek, kierownictwo. Już w średniowiecznej polszczyźnie oznaczał sprawowanie nadzoru lub dowodzenia. Forma „zarządzano” bywa używana w raportach, kronikach, a także w języku prawa i administracji.

Wyjaśnienie słowa: „zaszczyt”
Wyraz „zaszczyt” jest rzeczownikiem rodzaju męskiego, w liczbie pojedynczej. Oznacza wyróżnienie, które przynosi dumę i uznanie. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [честь, пошана, відзнака.]

Forma podstawowa:
Rzeczownik: zaszczyt (rodzaj męski)
Tłumaczenie: [честь, пошана, відзнака]

Wartości podstawowe:
Wyróżnienie lub przywilej, który przynosi dumę – [відзнака або привілей, який викликає гордість]
– Przykład: Mieć zaszczyt przemawiać do państwa – [Мати честь звернутися до вас.]

Honorowe uznanie, często wynikające z zaproszenia, funkcji, spotkania – [почесне визнання, часто як запрошення або посада]
– Przykład: To był dla mnie wielki zaszczyt – [Це була велика честь для мене.]

Używany także w formułach grzecznościowych i oficjalnych – [вживається також у ввічливих і офіційних формулах]
– Przykład: Mam zaszczyt zaprosić Pana – [Маю честь запросити пана.]

Przypadki użycia słowa „zaszczyt” (rodzaj męski):
Mianownik [Називний] – zaszczyt – To był prawdziwy zaszczyt – [Це була справжня честь.]
Dopełniacz [Родовий] – zaszczytu – Nie spodziewałem się takiego zaszczytu – [Я не очікував такої пошани.]
Celownik [Давальний] – zaszczytowi – Uległ zaszczytowi zbyt łatwo – [Він надто легко піддався пошані.]
Biernik [Знахідний] – zaszczyt – Przyjąłem ten zaszczyt z radością – [Я прийняв цю честь із радістю.]
Narzędnik [Орудний] – zaszczytem – Było to dla mnie zaszczytem – [Це було для мене честю.]
Miejscownik [Місцевий] – zaszczycie – Rozmawiano o tym zaszczycie długo – [Про цю пошану довго говорили.]
Wołacz [Кличний] – zaszczycie – O, zaszczycie wielki! – [О, велика честе!]

Przykłady użycia „zaszczyt”:
– To zaszczyt móc uczestniczyć w tym wydarzeniu – [Це честь брати участь у цій події.]
– Dziękuję za zaszczyt spotkania – [Дякую за честь зустрічі.]
– Taki zaszczyt rzadko się zdarza – [Така пошана трапляється рідко.]
– Było to nie tylko wyróżnienie, ale i zaszczyt – [Це було не лише визнання, але й честь.]
– Przemówienie w parlamencie to zaszczyt – [Виступ у парламенті – це честь.]

Antonimy:
hańba – [ганьба]
zlekceważenie – [зневага]
poniżenie – [приниження]

Synonimy:
honor – [честь]
chwała – [слава]
uznanie – [визнання]
wyróżnienie – [відзнака]

Wyrażenia i kolokacje:
– mieć zaszczyt – [мати честь]
– być zaszczyconym – [бути вшанованим]
– zaszczyt pełnienia funkcji – [честь виконувати обов’язки]
– przyjąć zaszczyt – [прийняти пошану]

Uwagi:
„Zaszczyt” ma silne nacechowanie pozytywne i uroczyste. Jest używany w kontekstach oficjalnych, patriotycznych, dyplomatycznych, ale także w życiu codziennym w formie grzecznościowej.

Ciekawostka historyczna:
Słowo „zaszczyt” pochodzi od czasownika „szczycić się” – czyli być dumnym z czegoś. W Rzeczypospolitej szlacheckiej zaszczyty były zarezerwowane dla osób wysoko urodzonych lub zasłużonych. Dziś słowo to zachowało swój dostojny, ceremonialny charakter, choć stosowane jest także jako forma kurtuazyjna.

Wyjaśnienie słowa: „zawiedziony”
Wyraz „zawiedziony” jest przymiotnikiem, który pochodzi od czasownika „zawieść”. Oznacza stan rozczarowania lub smutku, wynikający z niespełnienia oczekiwań. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [розчарований, обдурений, зневірений.]

Forma podstawowa:
Przymiotnik: zawiedziony (rodzaj męski, liczba pojedyncza)
Tłumaczenie: [розчарований, обдурений, зневірений]

Wartości podstawowe:
Nie spełnione oczekiwania lub nadzieje, wywołujące poczucie rozczarowania – [не здійснені очікування чи надії, що викликають відчуття розчарування]
– Przykład: Był zawiedziony wynikiem egzaminu – [Він був розчарований результатом іспиту.]

Człowiek, który doznał rozczarowania lub zawodu – [людина, яка зазнала розчарування чи зради]
– Przykład: Zawiedziony przyjacielem, nie wiedział, co robić – [Розчарований другом, він не знав, що робити.]

Osoba, która poczuła się oszukana lub zdradzona – [особа, що відчула себе обманутою або зрадженою]
– Przykład: Czuł się zawiedziony przez całe to wydarzenie – [Він відчував себе обдуреним через всю цю подію.]

Przypadki użycia słowa „zawiedziony” (rodzaj męski):
Mianownik [Називний] – zawiedziony – Jestem zawiedziony twoją decyzją – [Я розчарований твоїм рішенням.]
Dopełniacz [Родовий] – zawiedzionego – Nie widziałem zawiedzionego człowieka – [Я не бачив розчарованої людини.]
Celownik [Давальний] – zawiedzionemu – Pomogłem zawiedzionemu przyjacielowi – [Я допоміг розчарованому другу.]
Biernik [Знахідний] – zawiedzionego – Zauważyłem zawiedzionego ucznia – [Я помітив розчарованого учня.]
Narzędnik [Орудний] – zawiedzionym – Rozmawiałem z zawiedzionym klientem – [Я говорив з розчарованим клієнтом.]
Miejscownik [Місцевий] – zawiedzionym – Myśleliśmy o zawiedzionym wyborze – [Ми думали про розчарований вибір.]
Wołacz [Кличний] – zawiedziony – O, zawiedziony człowieku! – [О, розчарована людине!]

Przykłady użycia „zawiedziony”:
– Byłem zawiedziony jej odpowiedzią – [Я був розчарований її відповіддю.]
– On czuł się zawiedziony, że nie dotrzymano obietnicy – [Він відчував себе обдуреним, що не виконали обіцянку.]
– Zawiedziony rodzicami, postanowił wyjechać – [Розчарований батьками, він вирішив поїхати.]
– Jestem zawiedziony tym, jak traktują ludzi – [Я розчарований тим, як ставляться до людей.]
– Po tej porażce, był całkowicie zawiedziony – [Після цієї поразки він був абсолютно розчарований.]

Antonimy:
zadowolony – [задоволений]
usatysfakcjonowany – [задоволений]
pełen nadziei – [повний надії]

Synonimy:
rozczarowany – [розчарований]
zniechęcony – [зневірений]
zmartwiony – [занепокоєний]
nieszczęśliwy – [нещасний]

Wyrażenia i kolokacje:
– być zawiedzionym – [бути розчарованим]
– zawiedziony oczekiwaniami – [розчарований очікуваннями]
– zawiedziony w uczuciach – [розчарований у почуттях]
– zawiedziony marzeniami – [розчарований мріями]

Uwagi:
„Zawiedziony” wskazuje na emocjonalny stan wynikający z poczucia, że coś nie spełniło oczekiwań. Jest to przymiotnik, który często pojawia się w kontekście rozczarowania, zawodu, smutku lub zdrady.

Ciekawostka historyczna:
Słowo „zawiedziony” pochodzi od czasownika „zawieść”, który oznacza „oszukać, zawieść w sensie nie spełnić oczekiwań”. W średniowiecznym języku polskim „zawieść” używano także w kontekście zawodu wojennego lub niewypełnienia przysięgi. Dziś „zawiedziony” jest powszechnie stosowane w kontekście emocjonalnym i osobistym.

Wyjaśnienie słowa: „złudzeń”
Wyraz „złudzeń” jest dopełniaczem liczby mnogiej rzeczownika „złudzenie”. Oznacza fałszywe wyobrażenia, nadzieje lub wrażenia, które nie mają pokrycia w rzeczywistości. W języku ukraińskim tłumaczy się jako – [ілюзій, омани, марень.]

Forma podstawowa:
Rzeczownik: złudzenie (rodzaj nijaki)
Przypadek: dopełniacz liczby mnogiej – „złudzeń”
Tłumaczenie: [ілюзій, омани, марень]

Wartości podstawowe:
Fałszywe wyobrażenie o rzeczywistości, nadzieja bez podstaw – [хибне уявлення про дійсність, безпідставна надія]
– Przykład: Nie miał już żadnych złudzeń – [Він більше не мав жодних ілюзій.]

Błąd percepcji, wrażenie niezgodne z rzeczywistością – [помилка сприйняття, враження, що не відповідає дійсності]
– Przykład: To były tylko złudzenia optyczne – [Це були лише зорові ілюзії.]

Nadzieje, które okazały się nieprawdziwe – [надії, що виявилися неправдивими]
– Przykład: Żył w świecie złudzeń – [Він жив у світі омани.]

Przypadki użycia słowa „złudzenie” (rodzaj nijaki):
L. pojedyncza:
Mianownik – złudzenie – To było tylko złudzenie – [Це була лише ілюзія.]
Dopełniacz – złudzenia – Unikaj złudzenia sukcesu – [Уникай ілюзії успіху.]

L. mnoga:
Mianownik – złudzenia – Miał jeszcze złudzenia – [У нього ще були ілюзії.]
Dopełniacz – złudzeń – Pozbył się wszystkich złudzeń – [Позбувся всіх ілюзій.]
Celownik – złudzeniom – Nie ulegaj złudzeniom – [Не піддавайся ілюзіям.]
Biernik – złudzenia – Stracił wszystkie złudzenia – [Він втратив усі ілюзії.]
Narzędnik – złudzeniami – Kierował się złudzeniami – [Керувався ілюзіями.]
Miejscownik – złudzeniach – Żył w złudzeniach – [Жив у ілюзіях.]

Przykłady użycia „złudzeń”:
– Nie łudzę się już, pozbyłem się złudzeń – [Я більше не тішу себе надіями, я позбувся ілюзій.]
– Ona nie miała złudzeń co do jego zamiarów – [Вона не мала ілюзій щодо його намірів.]
– Wojna odebrała ludziom wszelkie złudzenia – [Війна позбавила людей усіх ілюзій.]
– Pozostały tylko wspomnienia i brak złudzeń – [Залишилися тільки спогади і відсутність ілюзій.]
– Przyszedł czas pozbyć się złudzeń – [Настав час позбутися марень.]

Antonimy:
pewność – [впевненість]
realizm – [реалізм]
rzeczywistość – [дійсність]

Synonimy:
iluzje – [ілюзії]
omamy – [омани]
fantazje – [фантазії]
mrzonki – [марення]

Wyrażenia i kolokacje:
– pozbyć się złudzeń – [позбутися ілюзій]
– żyć złudzeniami – [жити ілюзіями]
– nie mieć złudzeń – [не мати ілюзій]
– ulegać złudzeniom – [піддаватися ілюзіям]

Uwagi:
Słowo „złudzeń” jest nacechowane emocjonalnie – używane często w poezji, publicystyce, filozofii i psychologii. Odnosi się do bolesnej konfrontacji między wyobrażeniem a rzeczywistością.

Ciekawostka historyczna:
Rzeczownik „złudzenie” pochodzi od czasownika „łudzić” – czyli „zwodzić, oszukiwać fałszywym obrazem”. W kulturze romantycznej złudzenia traktowano jako część życia duchowego człowieka – coś, co daje nadzieję, ale też prowadzi do upadku. Filozofia egzystencjalna z kolei nawoływała do „odrzucenia złudzeń” i spojrzenia prawdzie w oczy.